[itzul] W-arekin amaitutakoen deklinabidea

[Juan Garzia Garmendia]

Xehetasuntxo bat:

Aipatu dudan bezala, baturako aukeratu den ahoskera ez da hizkera
guztietakoa, eta monosilaboetan are gutxiago:

kayian (kaiean *kaian*)
(hama)lawian ((*hama)lauan*)

Ez da harritzekoa, beraz, belarriak zalantza egitea *bungalow(e)an*
,eta, areago ,*show(e)an* (Port Bou(e)n?)

Txirrita: Oraindik nago gayian.

2010/5/18 Elhuyar Fundazioa <elhuyar a bildua gmail.com>:
> LEKU- ETA PERTSONA-IZENAK EUSKALTZAINDIAREN ARAUETAN
>
> Aurreko mezuetan izen bereziak, lekuak edo pertsonak, agertu dira
> adibideetan. Nolanahi ere, hartzen den eredua edozein dela ere, berdin balio
> behar luke izen arruntak deklinatzeko ere.
>
> Juanek proposatzen duen amaierako W guztiak bokaltzat hartzeak esan nahi du
> 'bungalow', 'cash flow' edo 'show' hitzak, adibidez, honela deklinatzea
> ('arau' hitza deklinatzen dugun bezala):
>
> 'nire bungalowan elkartuko gara' (eta ez 'bungalowean')
>
> 'Cash flowan oinarritutako azterketa' (eta ez 'cash flowean')
>
> 'Michelle Obama, gaur, Larry King-en showan' (eta ez 'showean').
>
> Ez zait lehenengoan idazkera hori ateratzen, egia esateko. Baina...
>
> Alfontso
>
> 2010/5/18 Elhuyar Fundazioa <elhuyar a bildua gmail.com>
>
>> Ikusten nuen, bai, nondik etor zitekeen erantzun logikoa. 'Nire' sisteman,
>> dagoeneko bada salbuespen bat: Y.
>>
>> Juanek proposatzen du beste bat gehitzea: W. Adostasunaren izenean, ameto.
>> Azken batean, hitzarmen-kontu bat da, eta nik ez dut tematzeko asmorik (esan
>> dut eragozpentxoa baino ez zela nirea).
>>
>> Amaierako H letrari buruz ere, ados nago: H kontsonantea da, digrafoetan
>> izan ezik. Juanen aipatzen dituen PH, TH, KH digrafoez gainera, badira CH
>> (‘s-Hertogenbosch, Auch, Munich, Zürich), DH (Uladh), GH (Edinburgh), NH
>> (Phnom Penh) eta SH (Karkemish, Kish, Lagash) digrafoak ere.
>>
>> H letrarena aipatu dut EIMA liburuaren Onomastika atalean arabieraren
>> transkripzioan proposatzen delako transkripzioa eginda izena bokal batez eta
>> hatxe batez amaitzen bada amaierako hatxe hori kentzea. Adibidez:
>>
>> Al Fatah -> Al Fata
>>
>> Elhuyarren ez genuen hala jokatu Euskal Hiztegi Entziklopedikoa egin
>> genuenean; guk hatxe hori jarri egiten genuen (eta hala adierazi genuen
>> 1990ean Munduko leku-izenak liburuan). Nolanahi ere, Onomastika lana moldatu
>> zuen lantaldeak hatxerik gabekoa hobetsi zuen. Ni ez naiz horren aldeko
>> (lantalde horretako kide izan banintzen ere); uste dut lizentzia handiegia
>> dela fonema bat jatea (hatxe aspiratua), nahiz eta onartzen dudan ez dela
>> erosoa deklinatzeko. Berria egunkarian hala jokatzen dute: azken hatxe
>> horiek jan egiten dituzte. Ez dakit Euskaltzaindiak arabieraren
>> transkripzioari helduko dion inoiz (zirilikoaren transkripzioa arautu du);
>> badakit Euskaltzaindiko batzuek hori nahi dutela. Niri ikara ematen dit
>> arabieraren transkripzioaren anabasari heldu beharrak, baina,
>> Euskaltzaindiak helduko balio, amaierako hatxearen auzia ebatzi behar luke,
>> besteak beste.
>>
>> Mezu hau idazten ari naizela ikusi dut Koldo Biguriren mezua. Nik uste dut
>> 'Sarah-ek' mingarri gerta daitekeela bakar-bakarrik hatxea aspiratzen ez
>> bada, ahoskatzen ez bada. Ahoskatuz gero 'sarajek', ez da mingarria izango.
>> Nolanahi ere, aldezten ari garen ereduan ez zaio erreparatzen ahoskerari
>> (bestela, mingarria izango da beti, adibidez, 'Françoisek' idatzi beharra,
>> jakinda 'franzuak' ahoskatu behar dugula). Horregatik, aldez aurretik
>> onarturik ahoskera eta idazkera zein bere aldetik doazela (eta hori da
>> ereduaren muina), badirudi 'Sarah(-)ek'  dela aukera bakarra. Hain zuzen
>> ere, 'begiko min' hori aipatzen zuten kazetariek arabierazko amaierako
>> hatxeak jateko (adibidez, Irakeko 'Nasiria' idazteko, eta ez 'Nasiriah').
>>
>>
>>
>> Alfontso
>>
>>
>> 2010/5/18 Juan Garzia Garmendia <juangarzia a bildua gmail.com>
>>
>> Alfontsok dioen moduan, letrak oinarri dituen eredua aplikatzen dugula
>>> jakintzat jota ari nintzen.
>>>
>>> Kontua da W kontsonantea den bezala dela Y kontsonantea (letrak berez
>>> horrela sailkatu behar badira, ez baitut uste), eta, beraz, irizpide
>>> hori zorrotz aplikaturik, Y ere kontsonantetzat jo behar genukeela
>>> beti, are (W ezin izan daitekeen bezala) Y hori bokal garbia denean
>>> ere, eta, orduan, *Sarkozy(-)entzat* eta *Nancy(-)en* egin beharko
>>> genukeela.
>>>
>>> Hori, jakina, letra horien kontsonantetasunari eutsi nahi bazaio,
>>> hots, W V-rekin eta Y J-rekin parekatu nahi baditugu. Ez dut uste,
>>> hala ere, biderik egokiena denik.
>>>
>>> Izan ere, kontrako bidea da sinpleena, eta Euskaltzaindiaren
>>> erabakiarekin errazen ezkontzen dena: AMAIERAko Y zein W GUZTIAK
>>> jotzea BOKALTZAT:
>>>
>>> -y bokala (-i bokalaren aldaera grafikoa)
>>> -(a)y semibokala > bokaltzat [-(a)i bezala]
>>> -w bokalik ez dago (-u litzateke)
>>> -(a)w semibokala > bokaltzat [-(a)u bezala]
>>>
>>> Alegia, -W -U-rekin eta -Y -I-rekin parekatzea.
>>>
>>> Alfontsor sisteman, oker ez banago, W kontsonantea da eta Y bokala (W=V,
>>> Y=I).
>>>
>>> Ez dut ikusten funtsik hala jokatzeko. Izan ere, bokal arteko W eta
>>> bokal arteko Y, biak dira kontsonante bati dagozkion grafiak, nahiz
>>> euskaraz U eta I letrez adierazi:
>>>
>>> zaio [za-yo], kaian i[ka-yan]...
>>> zamaua [za-ma-wa], gauean [ga-we-an, ga-be-an]
>>>
>>> Laburturik, nik hobesten dudana (Alfontsoren ereduarekin dudan
>>> desadostasun bakarra, praktikan):
>>>
>>> -aw amaiera mota, -ay bezala, formalki bokalen sailean sartzea, -au
>>> eta -ai amaieren eredu berean.
>>>
>>> Ikuspuntu horretatik litzateke salbuespen arbitrario samarra -aw
>>> kontsonantezkotzat hartzea eta -ay bokalezkotzat.
>>>
>>> kusten denez, desadostasuna ez dagokio hainbestean analisi sakon
>>> xeheari (nahiz eztabaidan hala iruditu batzuetan), jokabidearen
>>> koherentziari baizik, eta, harekin batera, irizpide praktikoaren
>>> erosotasunari. (Alegiazko araua: -au eta -(a)i motakoak bezala
>>> deklinatuko dira -aw eta -(a)y grafiako hitzak).
>>>
>>> Bide batez, amaierako Hri buruz, ez dut zalantzarik: H kontsonantea da
>>> (PH, TH, KH digrafoetan izan ezik), eta -h amaiera kontsonateen
>>> sailekoa da inolako dudarik gabe.
>>>
>>> Besterik da nola ahoskatu behar diren halakoak H kontsonante hori
>>> ahoskatzen ez bada, baina (hasierakora gatoz), onartuta daukagu ez
>>> direla beti ondo egokituko grafia eta ahoskera.
>>>
>>> (Zalantza bat geratzen zait, hala ere. Euskalki-gorabeherez gainera,
>>> kontsonantetzat jotzen baitira halako amaierak hizkera batzuetan
>>> (garayean, barawean), monosilabismoak ere eragin dezake kasuren batean
>>> (gau eta gai hitzetan bezala): *Donapaleun*, *Valdrau(n)n* baina
>>> *Pauen* (???Paun). Ez dakit, Alfontso, *Saw* ereduko hitz askorik
>>> dagoen, baina *Ray* bezala erabiliko nituzke nik halakoak, *Grau* edo
>>> *Fai" balira bezala).
>>>
>>> Ez gelditu arrazoi baten garauan, baizik eta guztien montoian.
>>>
>>> 2010/5/18 Elhuyar Fundazioa <elhuyar a bildua gmail.com>:
>>> > Ulertzen dut Juanen azalpena....
>>>
>>
>>
>