Mila esker, Bittor. Mardula oso hire azalpen arrazoitua eta adibidez oparo hornitua. Ongi izan, eta goraintziak denoi.<br><br><div class="gmail_quote">Bittor Hidalgo<span dir="ltr"><<a href="mailto:bittorhidalgo@euskalnet.net" target="_blank">bittorhidalgo@euskalnet.net</a>></span> igorleak hau idatzi zuen (2012eko azaren 23a 14:12):<br>
<blockquote class="gmail_quote" style="margin:0 0 0 .8ex;border-left:1px #ccc solid;padding-left:1ex">
<div lang="EU" link="blue" vlink="purple">
<div>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">GALDUTA ZEBILEN MEZUA ORAIN ASTE
PARE BATEKOA EDO<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Egunon hiri ere.<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Bazekiat leku askotan esan ohi
dala horrela moduz, jatorrizkoan aipatzen zen bezela, besteak beste </span>EIMAren
Morfosintaxiaren inguruko zalantzak eta argibideak (P. Petrirena, 2011)
liburuan<span style="color:#548dd4">, eta agian izan dezue arrazoia. Nik
zoritxarrez nerez diat joera beti lehenik heterodoxo xamar pentsatzeko
baezpare, eta ez beste gabe sinistekoa besteek esana (nahiz bai kontuan hartu).
Eta kontu honi dagokionean, zeharretik baino begiratu ez bazioat ere, jarri
zioat arreta pixkaren bat ‘erlatiboekin’ zerikusi duen neurrian, eta badiat
halako ‘corpus’ bat bildua ere.<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Eta egia dek ‘corpusean’
askogatik ageri dela nagusi erlatibozko aditzaren komunztadura plurala (hau da
erlatiboaren lehen ardatz beti pluralarekin –edota bigarren ardatzarekin ere,
hau plurala den kasuetan), baina ez dituk gure literaturan batere falta
komunztadura singularrak ere (nahiz lehen ardatza beti plurala izan), bigarren
ardatza singularra bada (ez noski hau plurala bada). [Beti, noski, erlatiboaren
ardatza aditzean komunztatu ohi den NOR / NOR / NORI kasuetako batean
lihoakeenean erlatiboaren barreneko ‘izen ardatz isildua edo’.]<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Eta kasuan ere ez zaidak
iruditzen bi formetako bat aukeratu beharrean gaudenik, edota hobetsi
beharrean. Bakoitzak erreferentzia eta ‘ñabardura’ desberdinak adierazten
dituelako (aberastasuna), esanahi orokor berdintsu baten barne. Horregatik
dituk ‘beti’ biak onak, nahiz biak desberdin.<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Egia esan, bilduta ditudan
adibide erlatibo gehienak bigarren ardatz agerikorik gabekoak dituk, baina
kontua berdintsua dek (uste diat).<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Tradizioan, salbu erdialdeko
(Gipuzkoako) autoreetan, gutxi ageri dek (inoizka iparraldean) –(e)netako (erlatibotiko)
atzizkia (ez superlatibotik sortua), nahiz segurua asko bera izango den gaurko
‘batuan’ gehien erabili ohi dena (giputz inperialismoa). Hauetan ere nagusia
dek komunztadura plurala, baina badira, ondorengoak bezala erlatiboan aditz
komunztadura singularra dakartenak, bigarren ardatzaren loturan. Hala
Iztuetagandik hasita behintzat:<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><b>Nekazaritza</b><i> zerbait ondotxo</i> <b>darabillenetakorik</b>
txit gitxi izango da Gipuzkoan, urtean karobi bat txiki edo andi egosiko ez
debanik, …(Iztueta)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Gure damu gorri gaiztoan aitor degu, <i>bere serbitzuan</i> <b>iraun
duenetako iñor</b> sekulan gurekiñ infernuratu eztala. (G. Arrue)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">…, eta umetasunean ez bazaiote bear dan kontua artutzen
alegiñak egiñaz bear diran erremedioakin, dagoala geroagoan arraxkuan <b><i>ume
ura</i></b> azitzen danean, izatea <i>biotzeko miña</i> <b>egiten zaionetakoa</b>;
… (M. Aranburu)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Ezkontza-auste […] orrek ez dezake askatu <i>ezkontzako <b>uztarririk</b></i>;
<b>ezin askatu ditekenetakoa</b> bait-da <b><i>uztarri ori</i></b>. (<i>Gast.
Kristau-Ikas.</i>)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Ez nazu <i>bizartegita amabostean bein</i> <b>etortzen danetakoa</b>.
(Labaien)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Aizpa gaztea ez dezu <i>beldurrez atzean</i> <b>gelditzen
danetakoa</b>. (Labaien)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Barrensoro-ren 6 adibide segidan X komunztadura pluralarekin
eta X komunztadura singularrarekin:<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Asarrekaitza zan Martin jauna ta norbaitek asarrerako bidea
eman arren, etzan aren erasoa, iparbeltzarena bezela, azpikoaz gain batbatean <b>iraultzen
zanetakoa</b>. (Barrensoro) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Zito, ordea, gizaseme bikain aren aurrean etzan berealakoan
kikildu. Belaxka itxurakoa izan arren, etzan braust batean adorea ta
ausardikeria <b>galtzen zituanetakoa</b>-ta. (Barrensoro) [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Pozgarri izan zitzaion aren etsipena; ezpai'zekin aren
barrualdean <b>zebiltzanetakorik</b> ezer. (Barrensoro) [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Orri igarrak, alkarren igortzian, ateratzen duten otsak, ez
al-dirudi gaberdian sorgiñak izukariz <b>dagizkienetakoa</b>? (Barrensoro)
[PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Aren edertasuna, ordea, ez dek lenengo begiraldian <b>zorarazten
duenetakoa</b>. Egunetik egunera orrizabalduz <b>dijoanetakoa</b> baño.
(Barrensoro) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Malentxo izan ba'litz, errezago ta gainberago nerizkioke
arengana altxatzea; itzegiteko bidea noznai <b>ematen duenetakoa</b> baita ura.
(Barrensoro) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Besteren bat ere berriagorik:<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Amerikana <b>egiten ziarduenetako bat</b>, alboratu ta
geratu egin zan; beste alderdian joian txirrindulariak, jarraitu egin eban eta eldu
arraiara. (Etxaburu -<i>Kamiñazpi</i>-)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Leturiaren nahigabea ere ez da beste inork <b>sumatu ez
duenetakoa</b>, non eta noiznahiko gizonarena, eta batez ere gaurkoarena
baizik. (Txillardegi)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Gaztetan, neska kaxkariñen atzetik burua geiegixko berotuta <b>ibiltzen
zanetakoa</b> ere bazan eta auek zoratu-azteko arte guziak bazekizkin.
(Etxaide)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">Fermin Imaz ta Txirritak, asarretu ta elkarri bertsoak
jarri zizkiotenean ere, Imaz’i <b>jarri zionetako politenetako bat</b> ere
Xaturdinok jarria zan: … (A. Zabala)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">-(e)netariko atzizkia batez ere
mendebaldean ageri da, eta hor ere nagusi dira komunztadura pluralak nahiz ez
diren singularrak ere falta, ondokoen antzekoak (Añibarroren lehenaren ondoren,
bere beste bat doa komunztadura pluralez):<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal">Kepanderrek... «autokamion» bat, baiña berez<b> ibilten
danetarikoa</b>, ez sokeaz lotuta tarraz eroan bear izaten dana. (E. Bustintza
-<i>Kirikiño</i>-) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Andik urrengo
baserrira eldu da bertako bat, autsak <b>erosi dauzanetarikua</b>, bai dua
artez-artez tabernara, ta an dagozanai diñotse zer ikusi daun perian; (E.
Bustintza -<i>Kirikiño</i>-) [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Baña orduan
be, <b>oi ebanetariko amarru bat</b> otu yakon, eta garraxi egiñez, ba-diñotse
neskamiai: —Geldi or! (Garro -<i>Otxolua</i>-)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Emakume
gautxoria, gorputza salgei izatekoa dala <b>uste dabenetarikoa</b>. (Erkiaga)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">J. San Martinen 7 adibide
segidan 5 singularreal eta 2 pluralean komunztatuak:<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Eskian <b>ebillenetariko
bat</b> eldu zan *Zarauzko etxe batera; atia jo ta urten zetsan etxekoandriak.
(San Martin) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Tabernaria,
aterik aiña maratilla <b>zitxuenetarikua</b> zan eta laster erantzun zetsan
bere okerra zuzendu naian: (San Martin) [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Baña, gure
agura zarrori be ez zan elixan lelengo filan <b>egoten zanetarikua</b>, ta
erantzun ei zetsan: (San Martin) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Ola ta guzti
be, ba'ziran umorerik <b>galdu ez ebenetarikuak</b>. (San Martin) [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Eskian <b>ebillenetariko
bat</b> eldu zan *Zarauzko etxe batera; (San Martin) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Nun il da
jausi <b>ezeukanetariko bat</b> zan. (San Martin) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">; baña
orduango *Eibar'en ez izan iñor libratzen gaitzizenen batetik, ta nola jentia
uskeria bategaitik <b>uxatzen zebanetarikua</b> zan, (San Martin) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Iparraldean –(e)netarik atzizkia
erabili ohi da –ko gabea, nolabait sintagma artean aske gisa, eta erlatiboak
komunztadura plurala agertu ohi du. Baina bada singularrik ere. Esaterako ondoko
pasarte bereko (ia) segidako bi adibide kalkoetan, Duvoisinek lehenean
komunztadura singularra darabil eta bigarrenean plurala:<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><b>22.</b> Aitzindari batek bekhatu egin badu, eta Jaunaren
legeak <b>debekatzen duenetarik zerbait egin badu</b> jakingabean, [SINGULARRA]<b><u></u><u></u></b></p>
<p class="MsoNormal"><b>27.</b> Ordean populuaren arteko norbaitek bekhatu egiten
badu jakingabez, eta hobenduntzen bada Jaunaren legeak <b>debekatzen
dituenetarik zerbait</b> eginez, [PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Jada B. Etxeparek ere bere
bertsoetan bi eratako komunztadura ageri du –(e)netarik atzikiarekin (mahiz
kasuan ardatzik gabe eman esaldiak):<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Anhiz
begiratu duzu <b>galduren zenetarik</b> Niri ere hel zakizat othoi
galdu gaberik. (Etxepare) [SINGULARRA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">, baieta
kontrarioa <b>egiten dutenetarik</b> eure populua deliuratu eta enparatu. (Etxepare)
[PLURALA]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Hegoaldean –(e)netatik atzizkia
erabili ohi da maiz, nolabait sintagma artean aske gisa, eta erlatiboak
komunztadura plurala agertu ohi du. Baina bada hemen singularrik ere;<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">, eze dirudi
aen esatez ta ustez eztala <b>bat</b> bere salbetan ordura artean bekatuan <b>iraun
dabenetatik</b>. (Añibarro)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">-(e)tan atzizkiarekin ere usuak
uste diat direla erabilerak, baina ez zeuzkeat jasoak.<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Nolanahi, kontua pixkaren bat
argitzeko, agian balio dik pentsatzeak eztabaida ari garela zentratzen,
“erlatiboaren barreneko ‘izen ardatz isildua edo’ lihoakeenean erlatiboaren
ardatza aditzean komunztatu ohi den NOR / NOR / NORI kasuetako batean”, eta
orduan sortzen zaiguk zalantza edo kezka. Baina bazekiagu hainbatetan
erlatibatzen ditugula ere bestelako kasuetan leudekeen ‘izen ardatz isilduak
edo’, hala, errazenetakoak aipatzeko, denborazko NOIZ, edo lekuzko NON
inesiboetan lihoazkeenak. Eta kasu horietan erlatibozko aditza ez da inoiz
komunztatzen ‘lehen izen ardatz beti pluralararekin’. Ezin. Eta honen singulartasuna
edo pluraltasuna egituraz kanpoko NOR-NORK edo NORI osagaietan dagoke, ez
erlatiboan bertan, ez ‘lehen ardatzean’, ez ‘bigarrenean’. Halako zerbait
erakutsiko ligukete ondoko adibideek:<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Jerusalengo
elizara <b>igan zenetatik batean</b> ekusi zuen Jesusek eliz-gizonak etziran
jendeak, (Mendiburu) [ezin IGAN ZIREN eman, Jesus bakarrik bada igo dena]<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left:14.2pt">Gaur da San
Jenaroren odol legorra <b>urtuten dan egunetatik bat</b>. (Tx. Agirre) [ezin
URTETEN DIRAN eman, EGUN BAKARREAN urtutzen bada delako odola]<b><span style="text-transform:uppercase"><u></u><u></u></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><i>Ametza erronkan</i> <b>zebillenetako batean</b>, zortzi
bertsolarien izenak sartuaz, bertso oek esan zituan Pernandok. (G. Mujika)
[ezin ZEBILTZANETAKO eman ‘Ametza’ bakarrik baldin bazen erronkan zebilena].<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal">…, <i>gure</i> <b><i>erria</i></b> ez bai-zan <b><i>erri
aundiak</i></b> bezela irteziña ta <i>erritarrek alkar</i> <b>ezagutzen ez
dutenetakoa</b>. (Anabitarte) [ezin EZAGUTZEN DITUZTENETAKO eman, ELKAR
objektua –ikusten dutena- beti singularra delako, nahiz HERRIAK asko izan.<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Aspertzeko adina luze. Ezertarako balio badu… (nik hemen
goiza alferrean emanda)<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<p class="MsoNormal">Ondo izan<u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Bittor<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#548dd4"><img width="147" height="210" src="cid:image006.jpg@01CDC984.82B5F000" alt="cid:image006.jpg@01CDBF85.C069D7D0"></span><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#548dd4"><u></u><u></u></span></p>
<div class="im">
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">Ikurraz eta <b>Euskaldun
Bihotzekoak</b> kanpainaren inguruan,<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">ikusi: <a href="http://www.euskalnet.net/euskaldunbihotzekoak" target="_blank">www.euskalnet.net/euskaldunbihotzekoak</a><u></u><u></u></span></p>
</div><p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4">===========================</span><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#548dd4"><img border="0" width="30" height="13" src="cid:image007.jpg@01CDC984.82B5F000" alt="cid:image007.jpg@01CDBF85.C069D7D0"></span><span style="color:#548dd4"></span></p>
<div class="im"><br>
Bittor Hidalgo Eizagirre<br>
Gaztelu kalea, 25, 4.A<br>
20013 Donostia (Gipuzkoa)<br>
Euskal Herria (Espainia -gainezarpenez-)<br>
Tfnoak: 943326855 // 655728290<br>
posta-e: <a href="mailto:bittorhidalgo@euskalnet.net" target="_blank">bittorhidalgo@euskalnet.net</a><br></div>
===========================<span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#548dd4"><img border="0" width="20" height="17" src="cid:image008.jpg@01CDC984.82B5F000" alt="cid:image008.jpg@01CDBF85.C069D7D0"></span><span style="color:#548dd4"><u></u><u></u></span><p>
</p>
<p class="MsoNormal"><span style="color:#548dd4"><u></u> <u></u></span></p>
</div>
</div>
</blockquote></div><br>