Ea Arraunetxe(a)k ez digun orain sistema osoa iraultzen.<br><br>Begira zer idatzi zuen Gotzon Egiak 1886an (ez da atzo goizeko kontua), Senezen 5. zenbakian:<br><br><<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<br>
<p>Euskaltzaindiako Gramatika Batzordeak orain arte argitara eman duen
lehen liburuan bere eritzia eskaintzen du izen berezi hauei buruz (ikus
62-64 orrialdeak). Hona hitz bitan zer dioen.</p>
<p>"Berez izen sintagma arrunt diren" izen berezi hauetan sintagma osoa
hartu behar omen da, "eta, deklinatzerakoan, mugatzailerik ez balego
bezala jokatu, -A itsatsia duten izen bereziak balira bezala". Adibideak
ematen ditu: "Deia-koekin ez naiz aspaldion mintzatu" eta "Argia-ra
gutun ugari iritsi dira" (sic) behar omen du.</p>
<p>Gainera, badira beste zenbait halako izen berezi, non derrigorrez
jokatu behar bait da -A itsasia balute bezala: "Gure etxea taberna" edo <strong>"Arrano beltza elkartea".</strong>
Hauetan, ezin liteke pentsa benetako "gure etxea" edo "arrano beltza"
hegaztia aipatzen direnik. Beraz, hauetan argi dago "Gure etxea-ra goaz"
edo <strong>"Arrano beltza-tik</strong> nator" behar duela.</p>
<p>Aitzitik, gisa honetako beste izen berezi batzuk deitura izatez
gainera deskrizioa ere badira "Euskadiko Partidu Komunista" alderdi
politiko baten izendapena izatearekin batera alderdi berorren deskrizioa
da. Esan nahi bait da "partidu" bat dela benetan, "Arrano beltza
elkartea" arrano beltzik ez den bezala. Hemen ere kontu garbia, beraz.</p>
<p>"Baina, dio Euskaltzaindiak, <strong>Herri Batasuna,</strong> adibidez, deituraz gainera <strong>batasuna</strong> ote?" Zalantzan ibili ohi omen gara. Alegia, deitura soila balitz, <strong>Herri Batasunako</strong> idatzi eta esan beharko litzateke, <strong>Euskadiko Ezkerrako</strong> belaza. Deituraz gainera benetako <strong>batasuna eta ezkerra</strong> balira, orduan <strong>Herri Batasuneko eta Euskadiko Ezkerreko</strong> beharko luke. Nola erabaki? "Kontu hau ez dago batere garbi", Euskaltzaindiaren epai zorrotza.</p>
<p><strong>Herri Batasuna</strong> deiturak benetako "batasuna" adierazten ote duen, edo <strong>Euskadiko Ezkerra</strong>
benetako "ezkerra" ote den aztertzen ez naiz ausartuko, gramatikaz
gaindi besteren mahaian agintzeko gogoak ez bait dit ematen. Nork bere
izendapenaren jabe izateko askatasuna du-ta, hor "batasuna" eta
"ezkerra" direla agintzen dit belarriak. Horrenbestez, "Herri Batasuneko
mahai nazionala" eta "Euskadiko Ezkerreko biltzar tipia" behar du. Hala
esan zidan behin adiskide batek: deitura horiek duela ehun urte
asmatuak balira, inork ez luke dudarik egingo "Herri Batasuneko" edo
"Euskadiko Ezkerreko" esaten. Gaur berriz dena dugu korapilo eta
hizpide...</p><<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<br><br>Ejem! Lehenengo hitza "EuskaltzaindiAko" da hor (duela 27 urte izan zen; izan gaitezen barkaberak). Baina, gainerakoan, ondo bilduta dago gaia.<br>
<br>Duela 9 urte, <i>Ortotipografia </i>lana kaleratu zuen Hezkuntza Sailak, eta han ere luze-zabal landu zen gaia. Izena eta izana bat ez datozenean agertzen dira zalantzak.<br><br>Alegia, "Euskal Herriko Unibertsitatea" eta "Euskal Herriko Unibertsitateko" idazten dugu (eta ez *"Euskal Herriko Unibertsitateako"). Zergatik? Euskal Herriko Unibertsitatea unibertsitatea delako: bat datoz izena eta izana.<br>
<br>Bestalde, "Berria" eta "Argia" eta "Berriako eta Argiako kazetariak" idazten dugu (eta ez *"Berriko eta Argiko kazetariak"). Zergatik? Berria eta Argia ez direlako ez berri, ez argi: izena eta izana ez datoz bat.<br>
Beraz, "Arrano Beltzan afaldu genuen" (eta ez "Beltzean"), "Euskadi Gazteako esatariak" (eta ez "Gazteko") eta "Toki Onan menua aldatu dute" (eta ez "Onean").<br>
<br>Tartekoekin dago zalantza. "Herri Batasuna" batasuna al zen? "Euskadiko Ezkerra" ezkerra al zen? "Eusko Alkartasuna" alkartasuna al da? Sortzaileen helburua, behintzat, hori izango zen.<br>
<br>Aposizioa erabiliz (Herri Batasuna alderdian, Euskadiko Ezkerra alderditik,...), beti arazoa saihesten ibiltzerik ez dagoenez (irtenbide koldarra den ala ez den aparte utzita), nik nahiago nuke halakoetan "Heri BatasunEko", "Euskadiko EzkerrEko" eta "Eusko AlkartasunEko" erabiliko bagenu. Hala ere, egia da datuek erakusten dutela nahasbide handia dagoela. ETBk eta Berriak, adibidez, hala jokatzen dute. Baina, adibidez, Eusko Alkartasunak berak, <cite><span class="bc"><a href="http://www.euskoalkartasuna.org">www.euskoalkartasuna.org</a> </span></cite>webgunean, "Eusko AlkartasunAko idazkari nagusia" erabiltzen du behin eta berriro.<br>
<br>Ez da kontu bera, baina ez dago urruti, plurala duten izenen arazoa: Plazandreok, Euskal Herritarrok, Gazte Sozialistak... Beste baterako.<br><br>Alfontso<br><br><div class="gmail_quote">2013/2/13 <span dir="ltr"><<a href="mailto:sayago.ja@aju.ej-gv.es" target="_blank">sayago.ja@aju.ej-gv.es</a>></span><br>
<blockquote class="gmail_quote" style="margin:0 0 0 .8ex;border-left:1px #ccc solid;padding-left:1ex"><div link="blue" vlink="purple" lang="ES"><div><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#1f497d">Orduan zertan gelditzen da kontua, adibidez “Herri Batasuna” bezalako izenekin? Izen bereziak bilakatutako izen arruntak dira, hots, “Herri Batasunakoa” da? Ala, derrigorrez arrunten erregimenari eutsi behar dio, hau da, “Herri Batasunekoa”? Hau badiot da joera biak zabaldu direlako neurri batean, Euskaltzaindiaren eredutik, igual. Lehen bazegoen korronte bat “herri batasuna”, kontzeptu arrunta moduan, eta “Herri Batasuna” forma lexikalizatua, biok bereiztearren. Agian erdararen eraginez izan daiteke.<u></u><u></u></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#1f497d"><u></u> <u></u></span></p><p class="MsoNormal"><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif"">De:</span></b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif""> Xabier Aristegieta [mailto:<a href="mailto:allurritza@gmail.com" target="_blank">allurritza@gmail.com</a>] <br>
<b>Enviado el:</b> martes, 12 de febrero de 2013 14:23<br><b>Para:</b> ItzuL<br><b>Asunto:</b> Re: [itzul] Arraun etxe ala Arraun etxea?<u></u><u></u></span></p><div><div class="h5"><p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p>
<div><p class="MsoNormal">Honela laburbilduko nuke kontua:<u></u><u></u></p></div><div><p class="MsoNormal"> <u></u><u></u></p></div><div><p class="MsoNormal">1.- "Arraunetxe" ontzat jotzeko, izen berezitzat hartu beharra dago.<u></u><u></u></p>
</div><div><p class="MsoNormal"> <u></u><u></u></p></div><div><p class="MsoNormal">2.- Norberak zilegi du bere etxeari gogokoen duen izena jartzea. Horrekin, eztabaida amaituta legoke.<u></u><u></u></p></div><div><p class="MsoNormal">
<u></u><u></u></p></div><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt">3.- Alabaina, "Arraun Etxea" eta "Arraunetxe"ren artean aukeratzeari dagokionez, euskararen ikuspegitik logikoena iruditzen zait arrunta den euskal izen bat hain zuzen ere halakotzat tratatzea, arruntzat. Izendapen bat erabakitzean, arrunta dena berezitzat tratatzeak, uste dut horixe bera erakusten duela: "arrunta dena (edo behar lukeena)... berezitzat hartzea". Hurbilago ikusten dut euskarazko izendapena gauza arrotz gisa tratatzen duen jarrera batetik. Ez naiz honekin esaten ari, noski, "Etxeberri" eta horrelakoak inola ere gaztelaniaren ikuspegitik osatuta daudenik, baizik eta, batetik, salbuespenekoak direla, eta, bestetik, tankera horretakoak direla, kasualitatez, gaztelaniazko funtzionamendu bati erosoen zaizkionak, "Eusko Tren" izendapenak agerian uzten duen bezala. Nire ustez, euskarazko ikusmolde batetik, errotulu batean normalena "Arraun Etxea" da, "Zuzenbide Fakultatea" den bezalaxe.<u></u><u></u></p>
</div><div><p class="MsoNormal"><<a href="mailto:jon-agirre@ej-gv.es" target="_blank">jon-agirre@ej-gv.es</a>> igorleak hau idatzi zuen (2013 otsaila 12 10:48):<u></u><u></u></p><div><div><p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy">Izen moduan, biak dira zuzenak, artikuludunak eta hainbakoak. Beraz, aukera librea dela uste dut, gustukoa.</span><u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy"> </span><u></u><u></u></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy">Arazoa, ostera, ez da horrekin konpontzen. Oso larria da Ińakik azaldutako fenomenoa, eta Oriotik at ere ikusten eta entzuten dugu (hizkuntzaren profesionalei entzun izan diet “*EuskaltzaindiAkoa”, “*ikurrina bat”, “*hiru ertzaina” eta horrelakoak). Hori ez da konpontzen izenetatik –a kenduta, hiztunei irakatsita baino. “Orioko futbol taldea” izenetik –ko kentzea konponbidea ez den bezalaxe, beste izenetatik –a artikulua kentzea ez da irtenbidea. Alfabetatzea, batetik, eta gaztelaniaren nagusitasuna bestetik; horiek dira askatu behar diren korapiloak. Soziolinguistika eta psikolinguistika.</span><u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy"> </span><u></u><u></u></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy">Jon</span><u></u><u></u></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:navy"> </span><u></u><u></u></p><div class="MsoNormal" style="text-align:center" align="center"><span lang="EU"><hr align="center" size="2" width="100%">
</span></div><p class="MsoNormal"><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif"" lang="EU">Nork:</span></b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif"" lang="EU"> Patxi Petrirena [mailto:<a href="mailto:petrirena@gmail.com" target="_blank">petrirena@gmail.com</a>] <br>
<b>Bidaltze-data:</b> martes, 12 de febrero de 2013 10:03 <u></u><u></u></span></p><div><p class="MsoNormal"><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif"" lang="EU"><br><b>Nori:</b> ItzuL<br>
<b>Gaia:</b> Re: [itzul] Arraun etxe ala Arraun etxea?<u></u><u></u></span></p></div><p class="MsoNormal"> <u></u><u></u></p><p class="MsoNormal"> <u></u><u></u></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt">Bigarren itzulia? <u></u><u></u></p>
<div><div><p class="MsoNormal"><br><br>Galdera irakurri nuenean, esan nuen bi sailetako izenak ezagutzen ditugula: "etxe" amaierakoak eta "etxea" amaierakoak. Ez daukat ezer, jakina, "Arraun Etxea (-a)" izenaren kontra. Baina gogorarazi nahi nuen euskarazkoa dela beste aukera ere, artikulurik gabekoa, oso oker ez banago.<br>
<br>Izen batzuk bilatu ditut Nafarroako Toponimia Ofiziala eta Gipuzkoako Datu Espazialen Azpiegitura webguneetan. Asko dira "etxea" amaierakoak, nola ez, baina badira "etxe" amaierakoak ere.<br><br> <a href="http://toponimianavarra.tracasa.es/Default.aspx?lang=eus" target="_blank">http://toponimianavarra.tracasa.es/Default.aspx?lang=eus</a><br>
<br> <a href="http://b5m.gipuzkoa.net/web5000/" target="_blank">http://b5m.gipuzkoa.net/web5000/</a><br><br>Nafarroakoan ("etxe" eta "etx" amaierak bilatuta), hor ditugu, esaterako: Xukiletx (Baztan), Etuletx (Esteribar), Artetxe (Arano), Auntzetxe (Bakaiku, Ziordia, Altsasu eta Etxarri Aranatz), Beitikoetxe (Baztan), Kandeletxe (Leitza)…<br>
<br>Gipuzkoakoan, lehenbiziko banaka batzuk hartuta: Abeletxe (Zizurkil), Abatetxe (Elgoibar), Aginetxe (Azpeitia), Agirretxe (Errezil)…<br><br>Pentsatzen dut, bestalde, izen berezietan osagai arruntek beti gorde behar balute artikulua ez genukeela ezagutuko -soro, -egi, edo -bizkar amaierako toponimorik, bakar batzuk aipatzeagatik, ez?<br>
<br>Xabier Aristegietaren galderarentzat, ez dut erantzunik: "Eusko Tren izen egokia da?". Ez dut inola ere irudikatzen "Bidasoko Tren" izena, esate baterako; hori egia da.<br><br>Baina egia da, halaber, txoko bat bataiatzeko "Mindegi" eta "Mindegia" izenak ibili ditudala buruan (oraintxe konturatu naiz, kasualitatez), eta lehenbizikoa aukeratu dudala (aurkitu ditut lekukotasunak, jakina).<br>
<br>Egun ona izan!<br><br>Patxi <u></u><u></u></p></div></div><div><p class="MsoNormal"> <u></u><u></u></p></div></div></div></div><p class="MsoNormal"><u></u> <u></u></p></div></div></div></div></blockquote></div><br>