<div dir="ltr"><div dir="ltr"><div>Orain dela lau urte artikulu hau idatzi nuen 31 eskutik-en, interesa duenarentzat:</div><div><br></div><div><h2 class="entry-title"><a href="https://31eskutik.com/2014/09/06/jaki-edariak/" rel="bookmark"><font color="#000080">Jaki-edariak</font></a></h2><div class="entry entry-content"><p style="text-align:justify"><strong>Xabier Aristegieta Okiñena</strong></p><p style="text-align:justify">Ingelesezko hitzen nonahiko agerpena dela-eta zabalduta daukagu kezka, ez soilik euskaldunon artean, baizik eta ingelesa ez diren gainerako hizkuntzen hiztunen artean ere. Modernotasunaren arlo guztietatik datorkigu ingelesezko hitz-uholdea: zientzia-ikerketa, informatika, sare sozialetako ohitura eta jokabideak izendatzeko hitz berriak, hedabideetakoak, eta abar.</p><p style="text-align:justify">Ez dut zalantzarik asaldura hori justifikatuta egongo dela kasu batzuetan, baina ez, nire ustez, salatzen diren guztietan; eta uste dut ingelesari aitortu beharko geniokeela bera izan daitekeela ez soilik gaur egungo mailegu-emaile handiena, baizik eta, ziurrenik, mailegu-hartzaile handienetako bat ere (ezaugarri hau askotan aipatzen da ingelesezko hitz-altxorrari buruzko azterlanetan).</p><p style="text-align:justify">Uda honetan, herrialde ingelesdun batean nintzela, kafetegi batean sartu eta arbel batean klarionez idatzitako zerrenda honekin egin nuen topo:</p><p style="text-align:center"><em>Espresso<br> Latte<br> Cappuccino<br> Americano<br> Mocha<br> Macchiato</em></p><p style="text-align:justify">Ez zen kafetegi italiar bat, baizik eta estilo zehaztugabeko establezimendu estandar horietako bat. Italierazko hitzen erabilera ez zen inolako tematizazio-keinu bat, baizik eta bertakoek kafe-mota ezberdinei deitzeko daukaten izendatze-era arruntaren isla. Jatetxe askotako menuetan ere (<em>ingelesezko</em> menuetan, esan nahi dut) <em>jalapeño</em>, <em>enchilada</em>, <em>quesadilla</em> eta abar aipatzen ziren.</p><p style="text-align:justify">Zer esanik ez, jaki eta edariez ari garela, frantsesezko sukaldaritza/ostalaritzatik zuzenean eta beren horretan hartutako hitzei dagokienez: <em>sautéed</em> (infinitiboa <em>to sauté</em> izaki), <em>crème brûlée</em>, <em>hors-d’oeuvre</em>, <em>entrée</em>, <em>bouillabaisse</em>, “three courses from the <em>à la carte </em>menu”… eta abar (frantsesezko azentu guztiekin idatzita).</p><p style="text-align:justify">Japoniako sukaldaritzak ere makina bat hitz eskaintzen ditu. Iaz, ingelesezko beste menu batean, naturaltasun osoz txertatuta agertzen ziren honakoak:</p><p style="text-align:justify">“The <em>sushi</em> menu includes varieties of <em>nigiri sushi</em>, <em>sashimi</em>, <em>uramaki</em>, <em>futomaki</em>, <em>hosomaki</em>…”</p><p style="text-align:justify">Kasu horietan guztietan, hitzak inolako ingeles itzulpenik eta esanahi-azalpenik gabe erabiltzen ziren. Ingelesezko eskubide osozko hitz bezala.</p><p style="text-align:justify">Italiar sukaldaritzak ere hitz-samalda barreiatu du, hala ingelesdunen nola geure artean. Esate baterako, zenbat aldiz ez ote garen eztabaidetan murgildu <em>maccheroni</em>, <em>spaghetti</em>, <em>tagliatelle</em>, <em>rigatoni</em>, <em>penne</em>, <em>ravioli</em>, <em>tortellini</em>, <em>fettuccine</em>, <em>pappardelle</em> eta gainerakoen artean dauden antzekotasunak edo aldeak argitu nahian! Hots, kasuko jakiari dagokion <em>hitz zehatza</em> erabili nahian. Ez digu balio guztia “pasta” delako ideia hutsak. Ez, ez: hitz zehatza ongi erabiltzen jakin nahi izaten dugu.</p><p style="text-align:justify">Berdin gertatzen da garai batean hain exotikoak iruditzen zitzaizkigun eta gaur egun aski etxeratuak (edo, behintzat, jatetxeetaratuak) ditugun zenbait fruiturekin. <em>Kiwia</em>, adibidez. <em>Papaia</em>, adibidez. <em>Mangoa</em>, txinatar <em>litxiak</em>…</p><p style="text-align:justify">Nire irudipena da hizkuntza bakoitzeko hiztunok oharturik edo oharkabeki barneratuta daukagula aski absurdoa litzatekeela bilatzen ibiltzea, horrelako hitz bakoitzerako, tokian tokiko hizkuntz ordainak, aurretiaz finkatuta dagoen ordain zehatzik ez daukagunean; gehienez ere, “egokitu-edo” egiten dugu haien ortografia –ez beti oso modu koherentean, esango nuke; baina kontu hori beste artikulu baterako bezainbesteko gaia litzateke–. Jaki-edari kontuetan nahiko unibertsala dirudi beste hizkuntza batekoak diren hitzekiko abegikortasun horrek.</p><p style="text-align:justify">Bidenabar: euskal hitzek ere, gaztelaniazko menuetan behinik behin, harrera ona izaten dute: <em>las kokotxas, el marmitako, los hongos beltza(s), el talo, la intxaursaltsa…</em></p><p style="text-align:justify">Eta euskararen esparruaren barrenean ere, gogoko izaten dugu jaki bakoitzari bere izena ematea, eta ez soilik osagaiak deskribatzen dituen izendapen bat (nahiz eta horretara ere jotzen dugun): <em>pantxineta</em> ez da “almendra eta kremazko tarta”; <em>errusiar pastela</em> ez da “merenge egosizko pastela”; Tolosako <em>xaxuak</em> ez dira “gorringozko gozagarriak”; Azpeitiko <em>inazioek</em> ere beren izena daukate. Egia esateko, izen berezidun gozoki ugari daukagu: <em>merlitoiak</em>, <em>carolinak</em>, <em>jesuitak</em>, Bergarako <em>relleno</em>ak (haientzat euskarazko izenik ez dut inoiz aditu), Bilbo aldeko <em>forofogoitia </em>xelebreak… nazioarteko klasiko diren <em>Sacher </em>tarta, <em>Tatin </em>tarta…</p><p style="text-align:justify">Ogia erostera joaten zara eta aukeran daukazu <em>baguette</em>a, <em>ciapatta/ciabatta/txapata </em>–askotariko agerpen ortografikoekin–, <em>sopako</em>a, <em>espainiar ogia</em>, <em>alemaniar ogia</em>, <em>erromatar ogia</em>, <em>pitta ogia</em>…</p><p style="text-align:justify">Oharmenari pixka bat eraginez, konturatzen gara oso ezagunak zaizkigun jakiak izendatzeko maileguak zenbateraino dauzkagun gure eguneroko hiztegian naturaltasun osoz sartuta: <em>croissant</em>, <em>brioche</em>, <em>vol-au-vent/volovan/boloban </em>(esan bezala, egokitzapen ortografikoaren gaia ez dut gaur jorratuko), <em>chatka/txatka/txaka, kabiar</em>… aspaldidaniko <em>polboroi</em>ak, <em>gâteau basque</em>, <em>pudding</em> eta <em>plum cake</em>, modernoagoak zaizkigun <em>brownie, tiramisù, panettone </em>eta <em>muffin</em>ak… azken bolada honetan hain modako bihurtu diren <em>cupcake</em>ak… <em>stracciatella</em>, <em>cro(c)canti… </em>(inork <em>tutti frutti </em>zaporea euskaratzeko premiarik sentitu al du inoiz?)… <em>foie gras</em>, <em>soufflé</em>, <em>panaché/panatxe</em>, <em>crêpeak/krepeak</em>, <em>fondue</em>, <em>minestrone</em>, <em>paella</em>, <em>kebab</em>, <em>muesli</em>… guztiak, hitz arras ezagunak.</p><p style="text-align:justify">Halako batean, esaten dizute Hiztegi Batuak baztertu egiten duela <em>albóndiga</em>.<br></p></div></div></div></div><br><div class="gmail_quote"><div dir="ltr">Hau idatzi du Edorta Agirre (<a href="mailto:agirredort@gmail.com">agirredort@gmail.com</a>) erabiltzaileak (2018 urr. 24, az. (17:58)):<br></div><blockquote class="gmail_quote" style="margin:0 0 0 .8ex;border-left:1px #ccc solid;padding-left:1ex">
<div text="#000000" bgcolor="#FFFFFF">
Hona zalantza larria: erdal unibertsoetako hitz guzti-guztiak
zorrotz euskaratu behar ote ditugu? <br>
Nola bereizi gurean repostería, pastelería, dulcería... adibidez?<br>
Nola eman euskaraz pâtisserie, viennoserie, gâteaux...?<br>
Ondo ibili,<br>
<br>
E.<br>
<br>
<br>
<div class="m_256489829923381152moz-cite-prefix">2018/10/24 11:40(e)an, Ales Bengoetxea
igorleak idatzi zuen:<br>
</div>
<blockquote type="cite">
<p><font size="2" face="sans-serif">Donostiako Parte Zaharrean,
taberna ezagun (eta euskaltzale) batean, ogitarteko koxkorrei
"bolintxe" esaten zaie.</font><br>
<br>
<font size="2" face="sans-serif">Bestalde, "nikolasa" izeneko
opila (ogi txikia) ere ezaguna da gure herrian, eta izen hori
du ematen zaio bereziki Nicolasa jatetxearentzat egiten
zirelako.</font><br>
<br>
<font size="2" face="sans-serif">Testua Donostiarako balitz,
hitz horiek baliagarritzat joko nituzke, baina ez dakit
zenbateraino izan daitezkeen esportagarri.</font><br>
<br>
<font size="2" face="sans-serif">Ondo izan.</font><br>
<br>
</p>
<ul style="padding-left:0pt">
<br>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0">
<tbody>
<tr valign="top">
<td colspan="2" valign="bottom" width="12"><img src="cid:part1.07000601.00080407@gmail.com" alt="" height="1" width="1" border="0"></td>
<td valign="bottom" width="571"><font size="1" color="#0A4D8E" face="Arial">Ales Bengoetxea Telletxea<br>
Euskara Zerbitzua - Hizkuntza normalizatzailea<br>
Tel: 943 483759<br>
</font><a href="http://www.donostiaeuskaraz.eus/" target="_blank"><font size="1" color="#0A4D8E" face="Arial">www.donostiaeuskaraz.eus</font></a><font size="1" color="#0A4D8E" face="Arial"><br>
</font></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0">
<tbody>
<tr valign="top">
<td valign="middle" width="172"><img src="cid:part3.07060405.04040207@gmail.com" alt="Euskara Zerbitzua - Euskararen Hiria" height="87" width="160" align="bottom"></td>
<td valign="middle" width="408"><img src="cid:part4.00000905.08050304@gmail.com" alt="Euskara Zerbitzua - Euskararen Hiria" height="78" width="176" align="bottom"></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0">
<tbody>
<tr valign="top">
<td colspan="3" valign="middle" width="102"><img src="cid:part1.07000601.00080407@gmail.com" alt="" height="1" width="1" border="0"></td>
<td valign="middle" width="282"><img src="cid:part1.07000601.00080407@gmail.com" alt="" height="1" width="1" border="0"></td>
</tr>
</tbody>
</table>
</ul>
<img src="cid:part7.04010904.05000303@gmail.com" alt="Inactivo -
Ocultar detalles para Iriarte Oyaga Miren ---24/10/2018
09:42:40---Egun on: Bi termino horiek itzuli behar ditugu ga" height="16" width="16" border="0"><font size="2" color="#424282" face="sans-serif">Iriarte Oyaga Miren ---24/10/2018
09:42:40---Egun on: Bi termino horiek itzuli behar ditugu
gastronomiako testu baterako: "Concurso de montaditos</font><br>
<br>
<font size="1" color="#5F5F5F" face="sans-serif">Nork: </font><font size="1" face="sans-serif">Iriarte Oyaga Miren
<a class="m_256489829923381152moz-txt-link-rfc2396E" href="mailto:miren.iriarte@pamplona.es" target="_blank"><miren.iriarte@pamplona.es></a></font><br>
<font size="1" color="#5F5F5F" face="sans-serif">Nori: </font><font size="1" face="sans-serif"><a class="m_256489829923381152moz-txt-link-rfc2396E" href="mailto:itzul@postaria.com" target="_blank">"itzul@postaria.com"</a>
<a class="m_256489829923381152moz-txt-link-rfc2396E" href="mailto:itzul@postaria.com" target="_blank"><itzul@postaria.com></a></font><br>
<font size="1" color="#5F5F5F" face="sans-serif">Data: </font><font size="1" face="sans-serif">24/10/2018 09:42</font><br>
<font size="1" color="#5F5F5F" face="sans-serif">Gaia: </font><font size="1" face="sans-serif">[itzul] Montaditos y pulgas</font><br>
<hr style="color:#8091a5" noshade size="2" width="100%" align="left"><br>
<br>
<br>
<font size="3" face="Calibri">Egun on:</font><br>
<font size="3" face="Calibri">Bi termino horiek itzuli behar
ditugu gastronomiako testu baterako: "Concurso de montaditos y
pulgas".</font><br>
<font size="3" face="Calibri">Berez, oker ez banago, ogitarteko
txikiak dira "montaditos" eta "pulgas" direlakoak.</font><br>
<font size="3" face="Calibri">Irizpiderik bai horiek euskaratzeko?
</font><br>
<font size="3" face="Calibri">Zalantza dugu bere horretan utzi,
"ogitarteko txikiak" edo horrelako zerbait eman… </font><br>
<font size="3" face="Calibri">Mila esker</font><br>
<font size="3" face="Calibri"> </font><br>
<font size="3" color="#365F91" face="Calibri">Miren Iriarte Oyaga</font><br>
<font size="3" color="#365F91" face="Calibri">Itzultzailea -
Traductora</font><br>
<font size="3" color="#808080" face="Calibri"><b>IRUÑEKO UDALA -
AYUNTAMIENTO DE PAMPLONA</b></font><br>
<font size="3" color="#1F497D" face="Calibri">Itzulpen Zerbitzua -
Servicio de Traducción</font><br>
<font size="3" color="#1F497D" face="Calibri">Gardentasun,
Berrikuntza eta Hizkuntza Politikako Alorra - Área de
Transparencia, Innovación y Política Lingüística</font><br>
<font size="3" color="#1F497D" face="Calibri">Zapateria kalea 40,
3. solairua, 31001 Iruña - C/ Zapatería 40, 3ª planta, 31001
Pamplona</font><br>
<font size="3" color="#1F497D" face="Calibri">948 420979</font><br>
<a href="mailto:miren.iriarte@pamplona.es" target="_blank"><font size="3" color="#0000FF" face="Calibri"><u>miren.iriarte@pamplona.es</u></font></a><br>
<a href="mailto:traditzul@pamplona.es" target="_blank"><font size="3" color="#0000FF" face="Calibri"><u>traditzul@pamplona.es</u></font></a><br>
<font size="3" face="Calibri"> </font><br>
<br>
</blockquote>
<br>
</div>
</blockquote></div>