[itzul] W-arekin amaitutakoen deklinabidea

[Elhuyar Fundazioa]

LEKU- ETA PERTSONA-IZENAK EUSKALTZAINDIAREN ARAUETAN

Aurreko mezuetan izen bereziak, lekuak edo pertsonak, agertu dira
adibideetan. Nolanahi ere, hartzen den eredua edozein dela ere, berdin balio
behar luke izen arruntak deklinatzeko ere.

Juanek proposatzen duen amaierako W guztiak bokaltzat hartzeak esan nahi du
'bungalow', 'cash flow' edo 'show' hitzak, adibidez, honela deklinatzea
('arau' hitza deklinatzen dugun bezala):

'nire bungalowan elkartuko gara' (eta ez 'bungalowean')

'Cash flowan oinarritutako azterketa' (eta ez 'cash flowean')

'Michelle Obama, gaur, Larry King-en showan' (eta ez 'showean').

Ez zait lehenengoan idazkera hori ateratzen, egia esateko. Baina...

Alfontso

2010/5/18 Elhuyar Fundazioa <elhuyar a bildua gmail.com>

> Ikusten nuen, bai, nondik etor zitekeen erantzun logikoa. 'Nire' sisteman,
> dagoeneko bada salbuespen bat: Y.
>
> Juanek proposatzen du beste bat gehitzea: W. Adostasunaren izenean, ameto.
> Azken batean, hitzarmen-kontu bat da, eta nik ez dut tematzeko asmorik (esan
> dut eragozpentxoa baino ez zela nirea).
>
> Amaierako H letrari buruz ere, ados nago: H kontsonantea da, digrafoetan
> izan ezik. Juanen aipatzen dituen PH, TH, KH digrafoez gainera, badira CH
> (‘s-Hertogenbosch, Auch, Munich, Zürich), DH (Uladh), GH (Edinburgh), NH
> (Phnom Penh) eta SH (Karkemish, Kish, Lagash) digrafoak ere.
>
> H letrarena aipatu dut EIMA liburuaren Onomastika atalean arabieraren
> transkripzioan proposatzen delako transkripzioa eginda izena bokal batez eta
> hatxe batez amaitzen bada amaierako hatxe hori kentzea. Adibidez:
>
> Al Fatah -> Al Fata
>
> Elhuyarren ez genuen hala jokatu Euskal Hiztegi Entziklopedikoa egin
> genuenean; guk hatxe hori jarri egiten genuen (eta hala adierazi genuen
> 1990ean Munduko leku-izenak liburuan). Nolanahi ere, Onomastika lana moldatu
> zuen lantaldeak hatxerik gabekoa hobetsi zuen. Ni ez naiz horren aldeko
> (lantalde horretako kide izan banintzen ere); uste dut lizentzia handiegia
> dela fonema bat jatea (hatxe aspiratua), nahiz eta onartzen dudan ez dela
> erosoa deklinatzeko. Berria egunkarian hala jokatzen dute: azken hatxe
> horiek jan egiten dituzte. Ez dakit Euskaltzaindiak arabieraren
> transkripzioari helduko dion inoiz (zirilikoaren transkripzioa arautu du);
> badakit Euskaltzaindiko batzuek hori nahi dutela. Niri ikara ematen dit
> arabieraren transkripzioaren anabasari heldu beharrak, baina,
> Euskaltzaindiak helduko balio, amaierako hatxearen auzia ebatzi behar luke,
> besteak beste.
>
> Mezu hau idazten ari naizela ikusi dut Koldo Biguriren mezua. Nik uste dut
> 'Sarah-ek' mingarri gerta daitekeela bakar-bakarrik hatxea aspiratzen ez
> bada, ahoskatzen ez bada. Ahoskatuz gero 'sarajek', ez da mingarria izango.
> Nolanahi ere, aldezten ari garen ereduan ez zaio erreparatzen ahoskerari
> (bestela, mingarria izango da beti, adibidez, 'Françoisek' idatzi beharra,
> jakinda 'franzuak' ahoskatu behar dugula). Horregatik, aldez aurretik
> onarturik ahoskera eta idazkera zein bere aldetik doazela (eta hori da
> ereduaren muina), badirudi 'Sarah(-)ek'  dela aukera bakarra. Hain zuzen
> ere, 'begiko min' hori aipatzen zuten kazetariek arabierazko amaierako
> hatxeak jateko (adibidez, Irakeko 'Nasiria' idazteko, eta ez 'Nasiriah').
>
>
>
> Alfontso
>
>
> 2010/5/18 Juan Garzia Garmendia <juangarzia a bildua gmail.com>
>
> Alfontsok dioen moduan, letrak oinarri dituen eredua aplikatzen dugula
>> jakintzat jota ari nintzen.
>>
>> Kontua da W kontsonantea den bezala dela Y kontsonantea (letrak berez
>> horrela sailkatu behar badira, ez baitut uste), eta, beraz, irizpide
>> hori zorrotz aplikaturik, Y ere kontsonantetzat jo behar genukeela
>> beti, are (W ezin izan daitekeen bezala) Y hori bokal garbia denean
>> ere, eta, orduan, *Sarkozy(-)entzat* eta *Nancy(-)en* egin beharko
>> genukeela.
>>
>> Hori, jakina, letra horien kontsonantetasunari eutsi nahi bazaio,
>> hots, W V-rekin eta Y J-rekin parekatu nahi baditugu. Ez dut uste,
>> hala ere, biderik egokiena denik.
>>
>> Izan ere, kontrako bidea da sinpleena, eta Euskaltzaindiaren
>> erabakiarekin errazen ezkontzen dena: AMAIERAko Y zein W GUZTIAK
>> jotzea BOKALTZAT:
>>
>> -y bokala (-i bokalaren aldaera grafikoa)
>> -(a)y semibokala > bokaltzat [-(a)i bezala]
>> -w bokalik ez dago (-u litzateke)
>> -(a)w semibokala > bokaltzat [-(a)u bezala]
>>
>> Alegia, -W -U-rekin eta -Y -I-rekin parekatzea.
>>
>> Alfontsor sisteman, oker ez banago, W kontsonantea da eta Y bokala (W=V,
>> Y=I).
>>
>> Ez dut ikusten funtsik hala jokatzeko. Izan ere, bokal arteko W eta
>> bokal arteko Y, biak dira kontsonante bati dagozkion grafiak, nahiz
>> euskaraz U eta I letrez adierazi:
>>
>> zaio [za-yo], kaian i[ka-yan]...
>> zamaua [za-ma-wa], gauean [ga-we-an, ga-be-an]
>>
>> Laburturik, nik hobesten dudana (Alfontsoren ereduarekin dudan
>> desadostasun bakarra, praktikan):
>>
>> -aw amaiera mota, -ay bezala, formalki bokalen sailean sartzea, -au
>> eta -ai amaieren eredu berean.
>>
>> Ikuspuntu horretatik litzateke salbuespen arbitrario samarra -aw
>> kontsonantezkotzat hartzea eta -ay bokalezkotzat.
>>
>> kusten denez, desadostasuna ez dagokio hainbestean analisi sakon
>> xeheari (nahiz eztabaidan hala iruditu batzuetan), jokabidearen
>> koherentziari baizik, eta, harekin batera, irizpide praktikoaren
>> erosotasunari. (Alegiazko araua: -au eta -(a)i motakoak bezala
>> deklinatuko dira -aw eta -(a)y grafiako hitzak).
>>
>> Bide batez, amaierako Hri buruz, ez dut zalantzarik: H kontsonantea da
>> (PH, TH, KH digrafoetan izan ezik), eta -h amaiera kontsonateen
>> sailekoa da inolako dudarik gabe.
>>
>> Besterik da nola ahoskatu behar diren halakoak H kontsonante hori
>> ahoskatzen ez bada, baina (hasierakora gatoz), onartuta daukagu ez
>> direla beti ondo egokituko grafia eta ahoskera.
>>
>> (Zalantza bat geratzen zait, hala ere. Euskalki-gorabeherez gainera,
>> kontsonantetzat jotzen baitira halako amaierak hizkera batzuetan
>> (garayean, barawean), monosilabismoak ere eragin dezake kasuren batean
>> (gau eta gai hitzetan bezala): *Donapaleun*, *Valdrau(n)n* baina
>> *Pauen* (???Paun). Ez dakit, Alfontso, *Saw* ereduko hitz askorik
>> dagoen, baina *Ray* bezala erabiliko nituzke nik halakoak, *Grau* edo
>> *Fai" balira bezala).
>>
>> Ez gelditu arrazoi baten garauan, baizik eta guztien montoian.
>>
>> 2010/5/18 Elhuyar Fundazioa <elhuyar a bildua gmail.com>:
>> > Ulertzen dut Juanen azalpena....
>>
>
>