[itzul] proyecto estrella

[Koldo Biguri]

Eztabaida oso interesgarria da, benetan, itzulpena eta zuzentasuna ulertzeko ditugun modu desberdinei dagokielako, kasu  jakin baten aitzakiarekin.

Hasteko, gogoetatxo bat: ezin da konparatu kalko semantiko bat oker gramatikal nabarmenekin, eman diren argudio batzuetan egin diren bezala; akats gramatikalak garbi dago akatsak direla, baina nork eta zein irizpideren arabera erabakitzen da halako kalko semantiko bat akatsa dela eta ez dela "zuzena"?

A, bai! Hizkuntzalari edo filologo errespetagarriek esaten dute irizpidea izan behar duela halako hitz edo esamoldea mailegatzea onargarriagoa dela "nazioartekoa" denean (zenbat nazioren artekoa? Nork daki, ingelesez eta beste lau-bost-sei hizkuntzaz aparte, nola esaten diren kritikatzen diren baliabide semantikoak?), eta ez dela onargarria bakar-bakarrik gure beste hizkuntza ere baden horretan bakarrik esaten bada (esaten badugu, alegia): alegia, "kirofanoa" ezin da erabili erdaratik hartutako mailegua delako (nahiz eta euskaldunen ahotan beste hitzik egon ez), eta "ebakuntza-gela" edo horrelako zerbait erabili behar dugu, gureak ez diren beste nazioarteko hizkuntza horietan hala esaten dutelako. Bitartean, biba eskizofrenia linguistikoa!

Alegia, itzultzaileak gara, bai; baina gure jarduera ikertzen duen zientziak esaten duena albo batera utz dezagun (alegia, Helburuko Testuaren naturaltasuna eta, ondorioz, ulergarritasuna hobetsi behar dela, zuzenak diren  baliokidetasun posibleen artetik), eta beti bezala txintxo-txintxo men egin diezaiegun gure hizkuntzalariek eta filologo ugariek beraien zientziaren abiapuntuetatik ezarritako irizpideei bakarrik. 

Kasu konkretu honetara etorriz, berdin da Googlen adibide mordotan topatzen bada ere "proiektu izarra" esapidea, gure egunkari eta aldizkaririk ospetsu edo entzutetsuenetan: erdaraz bakarrik erabiltzen den kalkoa denez, zaborrontzira; baina erdaraz eta ingelesez erabiliko balitz, orduan aurrera.

Ba, kasu horretan, erabil dezagun "proiektu enblematikoa", ingelesez "emblematic project" eta erdaraz "proyecto emblemático" erabiltzen delako. Edo, bestela, begiratu Eurodicautomen, adibidez, eta hara zer topatuko dugun:

INDUSTRIA, Unión Europea, Ciencias naturales y aplicadas [EP] Ficha completa 
ES proyecto "Flagship"      
proyecto estrella     
DA flagskibsprojekt      
DE Leuchtturmprojekt      
richtungsweisende Programme     
EL πρωτοπόρο σχέδιο      
έργο flagship     
EN flagship project      
FR projet vedette      
projet phare     
IT progetto trainante      
progetto "portabandiera"     
MT proġett 'flagship'      
NL "vlaggeschip"-project      
PT projecto principal      

Aukeratu, orduan, nazioartekotasuna:

Proiektu itsasargia (faroa?), frantsesez, alemanieraz bezala.
Proiektu banderaeramalea (ikurrineramalea?), italieraz bezala.
Proiektu itsasontzi nagusia, frantsesez eta  ingelesez eta beste hizkuntza germanikoek bezala.
Proiektu nagusia, portugesez bezala.
Proiektu txapelduna (grekerazkoak hori esan nahi du).

Marrazki bizidunetan bezala, "oso jostagarria", ez?

Eta, bide batez, Orotariko Hiztegian ez da falta "izar" hitza antzeko zentzuan: "Zu zara nire izarra", "Izarren artean izar Baigorriko andreak", "Andere espos maitagarria, gure etxeko izarra". Hain urruti ikusten duzue hortik "gure proiektu izarra"?