[itzul] Goitibehera

[Juan Garzia Garmendia]

Orotarikoan, ondo jasota dago adiera hori (altuera-aldaketa zein,
"gainbehera"ren kasuan, zehatzago, malda-behera) hitz horrekin eta
kidekoekin.


GOITI-BEHERA

2. (Sust.). Vicisitud, avatar. Barnatasun, kalerna, gozo eta bertze
goiti-behera guzietan. Arb Igand 155. Desnivel, irregularidad del
terreno. Xeheki ikus omen ditazke lur gaineko goiti behera guziak.
Larz Iru 138.

GORABEHERA

4. Altura; diferencia de altura. Ez da gorabehera eta zabaltasun aski
handirik. Hb Egia X. Marra bat eginez gora-beheren zurubian:
horraraino da zilhegi atsegina, beherago direnek egin dezatela barur.
Ib. 122. Ttipi-haundi ta gora-beherak / utzi detzagun aparte. Mattin
152.

GAINBEHERA

2. (Dv, H), gainbera (V-gip ap. Iz ArOñ), ganbera (Vc,... ap. A).
Pendiente, cuesta abajo; declive, decadencia. "(Subst.), pente.
Gain-beherara heldu izan zirenean, baratu ziren alde orotara begira"
Dv. "Gainbéra, gainbéria, cuesta de arriba abajo. [...] Gáinberia,
gáinbera gutxi" Iz ArOñ. Cf. GAIN-BEHERA. Erran dezakegu Ameriketako
leihorrak deramala arrotzerat doan eskualdun keta guzia. Amerikako
gain beherek. (Interpr?). JE Bur 206. Gain-behera luze bezain ezti
batek bageramatza xuxen bertze herri [...] batetarat. JE Ber 83. v.
tbn. NEtx Antz 107 (gainbera). Beñolako "zugatza" / alda zan "arbola"
/ lengo uzkur gizena / biurtu txikola (huero) / ganbera ortan bide /
zala ezaizola. Atutxa Mugarra (ap. DRA). Erlijioaren gainbeera gaur
eguneon. Vill Jaink 15. Gizartearen usteltzea familiaren gainbeherakin
eldu da. Ib. 156 (21 gain-beera). Gainberak aldapa berekin du
(AN-ulz). Inza NaEsZarr 1037. Udazkenaren gainbehera hasterakoan. MIH
301. Penagarria da noski goi-mailako literaturak daraman gainbehera.
MEIG I 123. En DFrec hay 9 ejs.


GOIKOETXEA GLEZ. DE LANGARIKA, IRATXE<goikoetxea_iratxe a bildua eitb.com>
igorleak hau idatzi zuen (2012-05-03):
> Egun on!
>
>
>
> Jakinmina daukat aspalditik 'goitibehera' hitza dela eta. Hiztegiek adiera
> bi ematen dizkigute:
>
>
>
> 1. Garai bateko jostailu bat, aldatsak tragatzeko abiadan jaisteko.
>
> 2. Gorabehera, lurrekoa zein bizitzakoa.
>
>
>
>
>
>
>
> Kontua da gure etxean 'jausi'-ren parekotzat erabiltzen dugula, honelako
> esaldietan:
>
>
>
> "Ez hurreratu ertzera, goitibehera haundia dago eta."
>
>
>
> Hau da, "altuera, jausia..."
>
>
>
>
>
> Erabilera hori ezagun egiten zaizue beste inori?
>
>
>
> Eskerrik asko!
>
>
>
> Iratxe
>
> <http://www.eitb.tv/>
>