[itzul] "Escanda" edo "trigo almidonero silvestre"

[Amaia Apalauza]

Oso interesgarria, Martin. Gorde dut erreferentzia.
Esker mila, eta ongi izan!

Rezola Clemente, Martín<martin-rezola a bildua ivap.eus> igorleak hau idatzi zuen
(2016(e)ko abuztuak 19 09:12):

> Ni *ezkandia*-ren alde, Amaia. Izan ere, bai gari mota horrek bai izen
> horrek biek ere oso nafarrak ematen dute.
>
>
>
> (Abuztuko barealdia baliatuz, erantzuna pittin bat luzatuko dut…)
>
>
>
> Iazko urrian plazaratu zen, Gasteizen, Nikolái I. Vavílov (1887-1943)
> zientzialari errusiarraren *Cinco continentes* liburua (Libros del Jata),
> errusieratik gaztelaniara zuzenean itzulia. Vavílov hau botanikari eta
> genetista aitzindaria izan zen, eta mundua alderik alde korritu zuen tokian
> tokiko laboreak eta elikaduraren oinarrizko beste landareei buruzko
> informazioa jasoz eta genetikaren ikuspuntutik aztertuz. Baina Stalinen
> garaian, Vavíloven lana “sasizientzia burgesa” zela ebatzi zuten,
> “antimarxismoa”, iraultzaren kontrakoa, eta espetxean sartu, torturatu, eta
> bertan hil zen. Gosez.
>
>
>
> Liburuak pasarte politak ditu ezkanda/ezkandiaz eta Euskal Herriaz (ez dut
> euskaratzeko lanik hartu). Baskonia “ezkandiaren erresuma” dela dio:
>
>
>
> *«[Baskoniaz ari dela] En la composición de los cultivos extensivos
> también pudimos encontrar muchas cosas originales. Es el reino de la
> escaña, de singulares avenas que no se encuentran en otros países. (…) El
> trigo es excepcionalmente variado, es frecuente el denominado trigo
> redondillo. Cerca de Pamplona observamos el fenómeno poco habitual de una
> masiva hibridación natural de trigo harinero con la gramínea silvestre
> Aegilops. No hay espelta auténtica.»*
>
>
>
> *«No puedo por menos que recordar un ejemplo característico de la gran
> cultura de los vascos. Habiendo llegado a Pamplona a principios de agosto,
> quería reunir la mayor cantidad posible de muestras de plantas cultivadas
> endémicas. Las aldeas aquí están aisladas y la recolección es
> excepcionalmente difícil. El agrónomo local (1) estaba enfermo –se había
> roto una pierna– y solo podía desplazarse en vehículo. Viajé con él varias
> decenas de kilómetros, pero no recolecté mucho material. El agrónomo me
> dijo que, para recoger más, debía pasar varias semanas en esos lugares y
> recorrer a caballo el País Vasco en varias direcciones. Él me prometió
> ampliar mi recolección cuando se recuperara y enviarme las muestras a
> Leningrado. Cuando regresé a Leningrado me encontré, para mi sorpressa, una
> caja enorme con muestras de escaña, recogidas cuidadosamente en toda
> Basconia por aquél agrónomo, rigurosamente etiquetadas, indicando la
> altitud, con un mapa detallado que mostraba dónde se había desarrollado la
> recolección. Tuvo que gastar no pocos días para cumplir lo prometido.»*
>
>
>
> (1)  Apolinar Azanza Azcona (Lizarra, 1889-1959)
>
> (Eranskinean: «…la domesticación de la escaña silvestre… En Navarra, en
> donde se llamaba “ezkandia”, se cultivó hasta los años 60.»)
>
>
>
> Martin Rezola
>
>
>
> *From:* Amaia Apalauza [mailto:amaia.apalauza a bildua gmail.com]
> *Sent:* asteazkena, 2016.eko abuztuak 17 16:04
> *To:* ItzuL
> *Subject:* Re: [itzul] "Escanda" edo "trigo almidonero silvestre"
>
>
>
> Eskerrik asko, Gotzon.
>
> Erronkariko landareei buruzko testu bat izanik, *ezkanda * jartzea
> erabaki dut, izen hori aski hedatua baita inguru hartan.
>
> Ongi izan,
>
> Amaia
>
>
>
> Gotzon Egia<gegia a bildua gipuzkoa.eus> igorleak hau idatzi zuen (2016(e)ko
> abuztuak 17 12:57):
>
>
>
> Gari mota horren euskarazko izenaren bila nabil. Nafarroako herri
> batzuetan, *ezkanda, ezkandia, gainzuri* izendapenak erabiltzen dira,
> baina jakin nahi nuke ea baden besterik. Hona hemen Wikipediako lotura,
> gaztelaniaz: https://es.wikipedia.org/wiki/Triticum_dicoccoides
>
>
>
> Garien izenekin eta, oro har, landareen izenekin tentuz ibili beharra
> dagoen arren (esan nahi dut, izen zientifikoen, izen arrunten eta hizkuntza
> batetik besterako izenen arteko harremanetan), uste dut euskaraz aipatzen
> dituzun moduak egokiak izan daitezkeela.
>
> Alde batetik, badirudi izen horiek (*ezkanda, ezkandia, gainzuri*, baita *galzuri
> *ere, esango nuke; begiratu OHEn http://tinyurl.com/zpk9tzk), Triticum
> spelta motari dagozkiola; baina, bestaldetik, dirudienez mota hori Triticum
> dicoccoides gari motaren bilakaera bat besterik ez da.
>
> Zoritxarrez, OHEk landareei buruz (eta izaki bizidunei buruz, oro har)
> hitz egiten duenean ez du espezieen izen zientifikorik ematen. Alabaina,
> kasu honetan, *galzuri* sarreran arreta pixka batez begiratzen baduzu,
> ikusiko duzu Andima Ibiñagabeitiak 1966an frantsesetik egindako *Bergiliren
> Idazlanak osorik: Unai-Kantak eta Alor-Kantak *itzulpenean *épeautre *(hau
> da, Triticum spelta) ematen duela *galtxuri*.
>
>
>
> --
> Gotzon Egia
> gegia a bildua gipuzkoa.eus
> 43º 19' 15" N 1º 58' 57.5" W
>
>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20160822/1cb9b388/attachment.html>