[itzul] euskararen desafektua

[Juan Garzia Garmendia]

Zortzizpabederatzi gauzatxo (lehenago ere maiztxo esanak errepikatuz),
plaza estu honetan polemika zabalean sartzeko asmotik urrun:

a)
-Hitz-ordenaz ditugun katramilez, nire iritzia jakin nahi izanez gero,
berriagoa da *Esaldiaren antolaera: funtzio informatiboak gako*, EHUk
argitaratua.
-Ez dut uste esaldi bakar batekin edo birekin ebazten denik hain arazo
zabala.

(Hala ere:
-Aipatu diren adibide batzuetan, hala nola Atxagarenetan, ez dago
desbideraketarik gehienok darabilgun estandarretik (perpaus osagarrien
aditz gobernatzailea haien aurretik joatekoa da gehien-gehienetan: ondo
letorke eztabaida benetako desadostasunera mugatzea.
-Konponbidea ez da etorriko zerbait ukatze hutsetik (Altube deitu zein
garbizalekeria zein Batua zein zernahi); profeta nagiak dirateke hori
predikatzen dutenak.
-Eredu positiboak behar dira, hots, testu egokiak ugaltzea eta zabaltzea,
ez etengabeko teoria-dantza.
-Ingeniaritza linguistiko erradikalak munstroak sortu ohi ditu.
-Aldaketa bat proposatzen denean, kontuan hartu behar da, zerbaitetan
dakarkeen onura ez ezik, bestela eta guztira dituen ondorioak (adibidez:
sistematikoki aditza aurreratuko lukeen joskeratik postposiziozko
menderakuntzara etortzeko mekanismoa aplikatzeko zailtasunak areagotu
litezkeela, lehenaz gainera; jakina: postposizioak (eta haiekin)
menderakuntza debeka genezake, edo, erradikalago, preposizio bihurtu
guztiak, edo... edo...); luzea, baina adibidetxo bat baino ez zen, ez
ahaztu, parentesikoa.
-Euskararen egiturekin eroso ez dagoenak baditu erdarak aukeran.
-Gehienok, hemen, dagoeneko funtzionatzen duen prosa estandarra xumeki
(baina iraunkortasunez) garatuz eta hobetuz joateko ahaleginean ari gara.
-Praktikaren poderioz, teoriak teoria, bide puska bat egin dugu eta egiten
ari gara.
-Asmo handiez gainera, errealitatea (ere) existitzen da.
-Bibliak berak dakar: beren obretatik ezagutuko dituzue).

b)
-Desafektua bazen gaia (hala zen, ezta?), nork bere iritzia izan dezake,
baina uste dut arrazoi nagusiak ez direla tekno-linguistikoak, indar
soziologikoari dagozkionak baizik (boterearekin lotuak, alegia, zentzu
guztietan -ez bakarrean- harturik hitza).
-Ez nuke esango dena delako botereak berak ere gauetik goizera konponduko
lukeenik dena, baina ea nork aldezten duen esplizituki kontrakoa; alegia,
euskara zeharo (ai ama hitza!) *komunikatibotu *batek ziplo erakarriko
lukeela afektu eraginkorra, eta handik indar soziologikoa eta boterea bera.


Tira, jarrai dezagun lanean: horrek emango ditu fruituak, ez azti-txotx
magiko batek.
.

LARRINAGA LARRAZABAL, ASIER<larrinaga_asier a bildua eitb.eus> igorleak hau idatzi
zuen (2016(e)ko abenduak 5 01:48):

>
>
> Niri txundigarri egiten zait Altube aipatzea. Azken mende honetan ez du
> inork ezer aztertu euskarako hitz-ordenari buruz? Eta ez zaigu ezer
> itsatsi? Alferrik izan dira, eraginik gabekoak, "Idazkera-liburua"
> (Zubimendi eta Esnal, 1993), "Joskera lantegi" (Garzia, 1997) eta beste?
>
>
>
> Txundigarri egiten zait, era berean, ulergarritasuna, zuzentasuna eta
> komunikagarritasuna berdintzea. Pirro delako batek honela zioen 1868an:
>
>
>
> «*Men senior, I sende evos un gramatik e un varb-bibel de un nuov glot
> nomed universal glot. In futur, I scriptrai evos semper in dit glot. I
> pregate evos responden ad me in dit self glot*».
>
>
>
> Nik arazo barik ulertzen dut goiko pasarte hori. Komunikagarria da? Ez!
> Guztiz asmo serioz sortutako universalglot horrek barregura ematen digu.
> Komunikagarritasuna sortzetik suntsituta.
>
>
>
>
>
> Asier Larrinaga Larrazabal
>
>
>
>
>
> *From:* LB [mailto:luisber12 a bildua gmail.com]
> *Sent:* sábado, 03 de diciembre de 2016 17:10
> *To:* 'ItzuL'
> *Subject:* Re: [itzul] euskararen desafektua
>
>
>
>
>
> Gai honetaz inori eskolak emateko ez asmorik eta ez jakitaterik gabe,
> ausartzen naiz esatera ados nagoela plazaratzen dituzun lau puntuekin,
> baina ez zure beste ideia horrekin, noiz diozun arazoa dela ez dugula jakin
> izan puntu horiek ondo gizartzeratzen.
>
>
>
> Nire ustez, arazoa sinpleagoa da: Altuberen izurria, edo izurri altubianoa
> —gure artean egundaino bezain indartsu eta buruxut dabilena— arrasetik
> errautsi ezak gauzka paradero nahasi honetan. Altubek, edo beharbada haren
> jarraitzaile sutsuenek (gehi bidea apailatu zioten aurrekari zenbaitek,
> nola ziren Larramendi, Arana, Azkue et alia), irizpide ideologiko bat
> ezarri diote hizkuntzari, eta haren arabera eraiki nahi izan da gurean
> joskera sistema bat lotura gutxi daukana euskera idatziaren tradizio
> historikoarekin eta hizkuntza mintzatuaren praxi errealarekin. Oharkabean
> ala ohartuki, herensuge izugarri batez erditu zen gure pentsalari
> arrasaterra, eta munstro horrek ahotik turrustatzen dituen sugarrek
> gauzkate inpotentzia sintaktiko absolutu batean kixkalduak iragan
> larogeitaka urte honetan.
>
>
>
> Lege altubianoen fikzio suizidak desmuntatu arte, ez dago zer eginik.
>
>
>
> Euskal tradizio idatziaren askatasun prosodiko-estilistikoa berreskuratu
> arte, galduak gara.
>
>
>
> Euskeraren izaera eta antolamendu pospositiboa emeki baina fermuki molde
> prepositiboetara ekartzeko deliberoa inteligentziaz eta zentzuz besarkatu
> arte, jai dugu (ohartu ez zutela besterik egin duela lau mende latineko eta
> auzo erromantzeetako baliabide anaforikoak euskara ekarri zituzten idazle
> klasikoek, edo, oraintsuago, hizkera zientifikoan preposizio berri andana
> bat sortu dutenek eskola eta unibertsitateko beharrizanetarako).
>
>
>
> Azkenik, eta aurreko hiru puntuetara azkarrago eta errazago iristeko
> estrategia unibertsal gisa, konprenitu arte esaldiak tajutzean behar dugula
> saiatu beti mezuak antolatzen halako gisaz non esaldia ulergarria izango
> den irakurri ahala, eta ez irakurri ondan,  etorkizunak begi gorriak izango
> ditu guretzat.
>
>
>
> LB
>
>
>
> NB: Alperrik da gure etxeko gabeziak maskaratzea esanez areagokoak dituela
> auzoak. Diozunean  “gaztelaniazko perpausa ere zakarrontzira botatzeko
> modukoa” dela, ez diozu egia. Esaldi hori erabat zuzena eta egokia da
> gazteleraz, errotik ulergarria delako eta perfektuki betetzen duelako bere
> zeregin komunikatiboa. Arazoak ez daude gazteleraz (eta daudenak berek
> konponduko dituzte), arazoak euskeraz ditugu, are gazteleraren erabilera
> desmasiatuen kalkoz geronek sortuak direnean ere.
>
>
>
>
>
>
> ------------------------------
>
> *De:* LARRINAGA LARRAZABAL, ASIER [mailto:larrinaga_asier a bildua eitb.eus]
> *Enviado el:* jueves, 01 de diciembre de 2016 11:05
> *Para:* 'ItzuL'
> *Asunto:* Re: [itzul] euskararen desafektua
>
>
>
>
>
> Esango nuke nahiko bat gatozela agertu ditugun iritzietan Gilen, Bittor,
> Amaia, Xabier eta ni. Iritzi-batasun hori labur azaltzen ere ausartuko naiz.
>
>
>
> 1. Euskaraz. galdegaia bada.
>
>
>
> 2. Galdegaia testuinguruak zehazten du (mintzagaia ere bai).
>
>
>
> Nik beste ideia hauek erantsiko nituzke iritzi-batasuna hausteko beldurrik
> barik.
>
>
>
> 3. Galdegaia hainbat modutara agerrarazten da: posizioaren bidez, morfema
> bidez...
>
>
>
> 4. Testu-estilo batetik bestera, aldeak egon daitezke galdegaia
> agerrarazteko moduan.
>
>
>
> Beharbada --hemen dator nire gogoeta--, ez dugu asmatu ideia horiek
> transmititzen eta, are txarrago dena, ez dugu behar bezala aztertu zelan
> jokatu testu-estilo bakoitzean.
>
>
>
> Atzoko esaldietara itzulita, zer abantaila du (a)-k (b)-rekiko? Niretzat,
> bat ez.
>
>
>
> (a) «Ekitaldia izango da abenduaren 3an, goizeko 11:30ean, Guggenheim
> Bilbao Museoko Auditoriumean».
>
>
>
> (b) «Ekitaldia abenduaren 3an izango da, goizeko 11:30ean, Guggenheim
> Bilbao Museoko Auditoriumean».
>
>
>
> Gaztelaniazko esamoldeetatik askatzea dela eta, ez dut ulertzen zergatik
> abiatu behar dugun beti gaztelaniatik, are gonbidapen soil bat euskaraz
> emateaz ari garenean ere.
>
>
>
> (c) «Etortzekoa bazara, eskertuko dizugu baieztatzea 945 018 110
> telefonoan edo helbide elektroniko honetan:  hps-sailburuordetza a bildua euskadi.
> eus».
>
>
>
> Perpaus horretan, «etortzekoa bazara» ez da «eskertuko dizugu»-ren
> baldintza. «Eskertuko dizugu» horrek ez du inongo zentzurik. Hor,
> kortesiazko esamolde bat jarri beharko litzakete: «eskertuko genizuke...».
> Dena dela, nik honela ipiniko nuke:
>
>
>
> (d) «Etortzekoa bazara, baieztatu, mesedez, 945 018 110 telefonoan edo
> helbide elektroniko honetan:  hps-sailburuordetza a bildua euskadi.eus».
>
>
>
> Beharbada, baten batek nahiago du gaztelaniazko «le agradecemos»
> esamoldean katigatu, nahiz eta gaztelaniazko perpausa ere zakarrontzira
> botatzeko modukoa izan: «Le agradecemos con­firme su asistencia con
> antelación en el teléfono 945 018 110 o por correo electrónico:
>  hps-sailburuordetza a bildua euskadi.eus».
>
>
>
>
>
> Asier Larrinaga Larrazabal
>
>
>   <http://www.eitb.eus/link-banner-email-ezkerra/>
> <http://www.eitb.eus/link-banner-email-eskuma/>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20161205/69324439/attachment.html>