[itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal

Ast, Urr 28, 13:43:09, CEST 2021

Gai interesgarria, hitz kulturalen hau.

Gogora etorri zait, adibidez, egunotan hainbesteko hizpidea ematen ari den
La Palma irlako sumendia dela-eta, nola aipatu izan den *malpaís *deritzon
labazko paisaia. Bere horretantxe euskaratua agertzen da Elhuyar Hiztegian
(tilderik gabe, baina). Bidenabar esanda, ez dakit zer gertatzen den
Euskaltermekin, ez baitabilkit tarte luzetxo batean.

Gogora etorri zait, halaber, nola orain dela urte pila bat Brimham Rocks
izeneko aurkintza batean egon nintzen, Ingalaterran. Horri buruz Wikipediak
dakarren artikuluan "tor" deritzen arrokak aipatzen dira, eta, ikusi
dudanez, "tor" izena beste hizkuntzetako artikuluetan ere mantentzen da.

Agian *berrueco*rekin *malpaís* eta *tor*ekin bezala joka liteke...

Xabier Aristegieta

Mezu hau jaso duzu <kortitx a bildua gmail.com> helbidetik (2021 urr. 28, og.
(11:14)):

> Kaixo, Leire:
>
>
>
> Ez dakit lagungarri izango zaizun. Aitona Salamanca ingurukoa nuen, eta
> hark esaten zidan inguruan ikusten genituen granitozko arroka biribil eta
> handiek *berrueco *izena zutela; hain zuzen, aitonaren herriaren ondoko
> herrixkak Berrocal izena zuen, arroka-zelai haiek bezalaxe. Esango nuke,
> Anderrek esan duen moduan, hango arroka espezifiko horien izena dela, ez
> nuke jakingo euskaraz nola eman, hemen halakorik ez baitut inoiz ikusi.
>
>
>
> Nerea Korta.
>
>
>
> *De:* Irizar Apaolaza, Ander (Euskarabidea) <
> ander.irizar.apaolaza a bildua navarra.es>
> *Enviado el:* jueves, 28 de octubre de 2021 11:03
> *Para:* ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
> *Asunto:* Re: [itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal
>
>
>
> * *Las pedrizas y berrocales.* Son relieves formados por…
>
> Itxura hartzen diot biak ere, *pedriza eta berrocal, *modu orokor eta
> orohartzailean daudela erabiliak hor, eta ez hainbeste zuk xehetasunez
> deskribatu dituzunak adierazteko. Modu orokor horretan erabiltzea zuzena
> ala okerra den ez dakit. Madril inguruan bada, adibidez, La Pedriza
> <https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pedriza> izeneko mendigune bat, oso-oso
> zabala, eta neurri guztietako harkaitzez eta harriz osatua. *Berrocal
> <https://dle.rae.es/berrocal>*en definizio orokorra ere ematen du ez
> datorrela bat zuk emandako xehetasunekin.
>
>
>
> Bigarrenik, nola eman? Sortzen zaidan zalantza da testua ez al den ari
> (Euskal Herrian ez dagoen) paisaia berezi bateko gaztelaniazko hitz oso
> espezifikoei buruz: *pedriza*, *yelmo*, *berrocal*... Hau da, hitz
> kulturalak-edo ez al diren neurri batean. Hala bada, egokia al da sorburuko
> hitz horien erreferentziak erabat desagerraraztea? Oin-oharrak erabil
> litezke agian, edo azalpen bidez gaztelaniazko hitzak zein diren aipatu,
> baina irudipena dut sorburu testuko hitz horiek agertu beharko luketela
> nolabait.
>
>
>
> Bide batez, lehen aipatutako La Pedriza horretan, bada El Yelmo
> <https://es.wikipedia.org/wiki/El_Yelmo> izeneko harkaitz handi bat.
>
>
>
> Ez dizut eskatzen zenuen fabore galantik eman seguruena…
>
>
>
> Ander Irizar
>
>
>
> *De:* Joseba <jepeldebereziartua a bildua gmail.com>
> *Enviado el:* lunes, 25 de octubre de 2021 19:55
> *Para:* ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
> *Asunto:* Re: [itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal
>
>
>
> axun_epelde a bildua ikasbidea.net
>
>
>
> El jue, 14 oct 2021 a las 13:38, Leire (<leirearano a bildua outlook.es>) escribió:
>
> Egun on denoi.
>
>
>
> Geologiako ikasliburu batean ageri zaizkit termino horiek; Batxilergoko 1.
> mailakoa da liburua.
>
>
>
> Lehenbiziko hirurak magmatismoaren ondorioz sortutako erliebe-formen
> artean ageri dira. Bolkanismoak zer forma sortzen dituen aipatu ondoren,
> ikasleei azaldu nahi diete prozesu plutonikoek ere badutela eragina
> paisaian, prozesu exogenoek Lurraren gainazaleko materialak kentzen
> dituztenean granito, diorita eta abarren kokapenak azaleratuta geratzen
> direlako. Eta bi forma mota (edo) aipatzen dituzte: batetik, "lanchares"
> direlako horiek, eta bestetik, "pedrizas y berrocales". Honela definitzen
> dituzte:
>
>
>
> * *Los* *lanchares* son extensiones llanas de roca que se generan cuando
> los plutones con superficie plana afloran a la superficie.
> Hor zehar ikusi dudanez, "lanchar"-en sinonimoak lirateke, adibidez,
> "losar" eta "laja".
>
> Euskaraz, materialen batean, "*harlauzadi*" ikusi dut, baina ez dakit
> ba...
>
> Zuzena da? Astakeria? Termino zehatzik "asmatu" gabe besterik gabe
> deskribatuta eman beharko genuke edo ematen da euskaraz?
>
>
>
> * *Las pedrizas y berrocales.* Son relieves formados por grandes plutones
> de superficie curva que afloran por la erosión y que son, a su vez,
> erosionados, por lo que adquieren formas redondeadas (caos de bolas) o
> enormes masas abovedadas llamadas *domos* o *yelmos*.
>
>
>
> Lehen-lehenik, definizioari buruzko zalantza daukat. Izan ere, geologiako
> beste material batzuetan ikusi dudanez, paisaia granitikoetan sortzen diren
> forma nagusiak hauek dira, handienetik txikienera nolabait (erliebea
> aldatuz eta higatuz doan heinean):
>
> 1) domos
>
> 2) crestones / crestas
>
> 3) caos de bolas (=berrocales);  horiei, desplazamendua izan badute eta
> haranen mazela edo oinean metatuta ageri badira, "pedriza" esaten omen zaie.
>
> 4) lanchares
>
> ...
>
> 5) hareharriak
>
>
>
> Nolabaiteko hierarkia hori zuzena bada, azalpena okerra edo aldrebes
> samarra da, ezta? Alegia, lehenbizi domoak agertuko/eratuko lirateke, eta,
> gero, higaduraren eraginez, "pedriza" eta "berrocal" edo "caos de bolas"
> direlako horiek, ala? Oker nabil?
>
>
>
> Eta terminologiari dagokionez:
>
> a) "berrocal" hitza inguru granitikoetarako erabiltzen (omen) denez,
> sinonimotzat har daitezke "caos de bolas", "caos de bloques", "mar de
> bloques", "campo de bloques" (block field)...? * Bola-kaos* esanda zuzen
> nabil?
>
> b) "pedriza" adierazteko, badago euskaraz termino zehatzik? Ala besterik
> gabe "*harritza*" erabiltzea zuzena da?  Eta hala bada, nola bereizi
> "canchal" terminotik? Edo ez dago zertan?
>
>
>
> Izan ere, prozesu exogenoak lantzen hasitakoan aipatzen dute hori, "
> *canchal*"; zehazki, meteorizazio fisikoko mekanismoetan, gelifrakzioaz
> ari direnean: gelifrakzioa mendietan gertatzen denean, "canchal" direlako
> horiek sortzen omen dira. Hor ere "harritza"?
>
>
>
> Horiexek nire zalantzak. Norbaitek laguntzerik bai? Fabore galanta egingo
> lidake!
>
>
>
> Aldez aurretik eskerrik asko eta ondo izan denok.
>
>
>
> leire
>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20211028/2002c883/attachment.htm>