[itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal

[Leire]

Mila-mila esker laguntzen saiatzeagatik denoi.

Berrocal, yelmo...  Nolabait tokiko izenak direla ohartuta nengoen. Horregatik galdetzen nuen ea ordainetan "bola-kaos" ematea zuzena den. Martinen proposamenean baiezkoa sumatu nuen, eta halaxe eman izanarekin lasaiago geratu naiz.

"Pedriza" eta "canchal" bereiztea zen beste "arazo" bat; biak harritzak izanagatik, sortzeko modua eta harrien forma-edo berdinak ez dituztelako. Deskribapenaren bidetik jo nuen (ingelesez, adibidez, halaxe ikusi nuen zenbait lekutan), eta okerketarik behintzat ez egitearekin konforme nago.

Eta "lanchares", berriz, gainazal lauko plataformak eratzen direla esanda "konpondu" dut ("harlauza" edo "lauza", izan ere, 'harri handi lau eta mehea' da, eta "lanchar" horiek mehetik gutxi izango dute, ezta?). Azken batean, erliebean ageri diren formen jatorria edo zergatia azaltzea zen helburu nagusia material honetan, eta ez hainbeste geologiako terminologia zehatza ikastea edo (Espainia aldeko) leku jakin bateko erliebea deskribatzea.

Tira, lehen esanda bezala, mila-mila esker denoi eta asteburu busti polita izan dezazuela!

leire
________________________________
Nork: Xabier Aristegieta <allurritza a bildua gmail.com>
Bidaltze-data: 2021(e)ko urriakren 28(a), osteguna 13:43
Nori: ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
Gaia: Re: [itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal

Gai interesgarria, hitz kulturalen hau.

Gogora etorri zait, adibidez, egunotan hainbesteko hizpidea ematen ari den La Palma irlako sumendia dela-eta, nola aipatu izan den malpaís deritzon labazko paisaia. Bere horretantxe euskaratua agertzen da Elhuyar Hiztegian (tilderik gabe, baina). Bidenabar esanda, ez dakit zer gertatzen den Euskaltermekin, ez baitabilkit tarte luzetxo batean.

Gogora etorri zait, halaber, nola orain dela urte pila bat Brimham Rocks izeneko aurkintza batean egon nintzen, Ingalaterran. Horri buruz Wikipediak dakarren artikuluan "tor" deritzen arrokak aipatzen dira, eta, ikusi dudanez, "tor" izena beste hizkuntzetako artikuluetan ere mantentzen da.

Agian berruecorekin malpaís eta torekin bezala joka liteke...

Xabier Aristegieta

Mezu hau jaso duzu <kortitx a bildua gmail.com<mailto:kortitx a bildua gmail.com>> helbidetik (2021 urr. 28, og. (11:14)):

Kaixo, Leire:



Ez dakit lagungarri izango zaizun. Aitona Salamanca ingurukoa nuen, eta hark esaten zidan inguruan ikusten genituen granitozko arroka biribil eta handiek berrueco izena zutela; hain zuzen, aitonaren herriaren ondoko herrixkak Berrocal izena zuen, arroka-zelai haiek bezalaxe. Esango nuke, Anderrek esan duen moduan, hango arroka espezifiko horien izena dela, ez nuke jakingo euskaraz nola eman, hemen halakorik ez baitut inoiz ikusi.



Nerea Korta.



De: Irizar Apaolaza, Ander (Euskarabidea) <ander.irizar.apaolaza a bildua navarra.es<mailto:ander.irizar.apaolaza a bildua navarra.es>>
Enviado el: jueves, 28 de octubre de 2021 11:03
Para: ItzuL <itzul a bildua postaria.com<mailto:itzul a bildua postaria.com>>
Asunto: Re: [itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal



* Las pedrizas y berrocales. Son relieves formados por…

Itxura hartzen diot biak ere, pedriza eta berrocal, modu orokor eta orohartzailean daudela erabiliak hor, eta ez hainbeste zuk xehetasunez deskribatu dituzunak adierazteko. Modu orokor horretan erabiltzea zuzena ala okerra den ez dakit. Madril inguruan bada, adibidez, La Pedriza<https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pedriza> izeneko mendigune bat, oso-oso zabala, eta neurri guztietako harkaitzez eta harriz osatua. Berrocal<https://dle.rae.es/berrocal>en definizio orokorra ere ematen du ez datorrela bat zuk emandako xehetasunekin.



Bigarrenik, nola eman? Sortzen zaidan zalantza da testua ez al den ari (Euskal Herrian ez dagoen) paisaia berezi bateko gaztelaniazko hitz oso espezifikoei buruz: pedriza, yelmo, berrocal... Hau da, hitz kulturalak-edo ez al diren neurri batean. Hala bada, egokia al da sorburuko hitz horien erreferentziak erabat desagerraraztea? Oin-oharrak erabil litezke agian, edo azalpen bidez gaztelaniazko hitzak zein diren aipatu, baina irudipena dut sorburu testuko hitz horiek agertu beharko luketela nolabait.



Bide batez, lehen aipatutako La Pedriza horretan, bada El Yelmo<https://es.wikipedia.org/wiki/El_Yelmo> izeneko harkaitz handi bat.



Ez dizut eskatzen zenuen fabore galantik eman seguruena…



Ander Irizar



De: Joseba <jepeldebereziartua a bildua gmail.com<mailto:jepeldebereziartua a bildua gmail.com>>
Enviado el: lunes, 25 de octubre de 2021 19:55
Para: ItzuL <itzul a bildua postaria.com<mailto:itzul a bildua postaria.com>>
Asunto: Re: [itzul] Lanchar, pedriza, berrocal, canchal



axun_epelde a bildua ikasbidea.net<mailto:axun_epelde a bildua ikasbidea.net>



El jue, 14 oct 2021 a las 13:38, Leire (<leirearano a bildua outlook.es<mailto:leirearano a bildua outlook.es>>) escribió:

Egun on denoi.



Geologiako ikasliburu batean ageri zaizkit termino horiek; Batxilergoko 1. mailakoa da liburua.



Lehenbiziko hirurak magmatismoaren ondorioz sortutako erliebe-formen artean ageri dira. Bolkanismoak zer forma sortzen dituen aipatu ondoren, ikasleei azaldu nahi diete prozesu plutonikoek ere badutela eragina paisaian, prozesu exogenoek Lurraren gainazaleko materialak kentzen dituztenean granito, diorita eta abarren kokapenak azaleratuta geratzen direlako. Eta bi forma mota (edo) aipatzen dituzte: batetik, "lanchares" direlako horiek, eta bestetik, "pedrizas y berrocales". Honela definitzen dituzte:



* Los lanchares son extensiones llanas de roca que se generan cuando los plutones con superficie plana afloran a la superficie.
Hor zehar ikusi dudanez, "lanchar"-en sinonimoak lirateke, adibidez, "losar" eta "laja".

Euskaraz, materialen batean, "harlauzadi" ikusi dut, baina ez dakit ba...

Zuzena da? Astakeria? Termino zehatzik "asmatu" gabe besterik gabe deskribatuta eman beharko genuke edo ematen da euskaraz?



* Las pedrizas y berrocales. Son relieves formados por grandes plutones de superficie curva que afloran por la erosión y que son, a su vez, erosionados, por lo que adquieren formas redondeadas (caos de bolas) o enormes masas abovedadas llamadas domos o yelmos.



Lehen-lehenik, definizioari buruzko zalantza daukat. Izan ere, geologiako beste material batzuetan ikusi dudanez, paisaia granitikoetan sortzen diren forma nagusiak hauek dira, handienetik txikienera nolabait (erliebea aldatuz eta higatuz doan heinean):

1) domos

2) crestones / crestas

3) caos de bolas (=berrocales);  horiei, desplazamendua izan badute eta haranen mazela edo oinean metatuta ageri badira, "pedriza" esaten omen zaie.

4) lanchares

...

5) hareharriak



Nolabaiteko hierarkia hori zuzena bada, azalpena okerra edo aldrebes samarra da, ezta? Alegia, lehenbizi domoak agertuko/eratuko lirateke, eta, gero, higaduraren eraginez, "pedriza" eta "berrocal" edo "caos de bolas" direlako horiek, ala? Oker nabil?



Eta terminologiari dagokionez:

a) "berrocal" hitza inguru granitikoetarako erabiltzen (omen) denez, sinonimotzat har daitezke "caos de bolas", "caos de bloques", "mar de bloques", "campo de bloques" (block field)...?  Bola-kaos esanda zuzen nabil?

b) "pedriza" adierazteko, badago euskaraz termino zehatzik? Ala besterik gabe "harritza" erabiltzea zuzena da?  Eta hala bada, nola bereizi "canchal" terminotik? Edo ez dago zertan?



Izan ere, prozesu exogenoak lantzen hasitakoan aipatzen dute hori, "canchal"; zehazki, meteorizazio fisikoko mekanismoetan, gelifrakzioaz ari direnean: gelifrakzioa mendietan gertatzen denean, "canchal" direlako horiek sortzen omen dira. Hor ere "harritza"?



Horiexek nire zalantzak. Norbaitek laguntzerik bai? Fabore galanta egingo lidake!



Aldez aurretik eskerrik asko eta ondo izan denok.



leire
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20211029/b51238c9/attachment-0001.htm>