[itzul] Errege-erregina Katolikoak?

Al, Api 29, 18:03:45, CEST 2024

Arratsalde on:

Arantzak falta ez dituen gai honi zerbait gehitzearren, hauxe da nire
gogoeta: beti iruditu zait Fernando II.a Aragoikoa iruzurtia zela berez,
faltsutzailea baino gehiago, ikus RAE <https://dle.rae.es/falsario>. Buldak
eta hitzarmen agiriak faltsutuko zituen, baina iruzurtia zela esango
nuke. *Falsario
*ere ez da ohiko hitza gaztelaniaz, baina esanahia ez ote den hurbiltzen
gehiago aipatutako horri (= *tramposo*), "faltsutzailea"
<https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?&option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu&nondik=0&zenbat=100&entryId=17551>
baino gehiago.

Bestetik, letra etzana erabiltzeaz: zenbakiak askotan agertzen dira
errege-erreginen izenen atzetik. Bakarrik ager daitezke, edo ezizenaz
lagunduta. Aipatu diren ereduez gain, tarteko kasu bat ere badugu: "Antso
VII.a *Azkarra" *ala "Antso VII.a Azkarra"? "Azkarra" ez da ezizen osoa
(Txirrita ez bezala), izenarekin batera erabiltzen baita, baina esan
daiteke kasu horretan Antso VII.a dela izen *objektiboa, *historiografiaren
ikuspegitik. Irudiko luke etzana eskatzen duela*, *"Azkarra" gehigarri
(baloratibo) bat delako, aposizio bat.

Bukatzeko, beti izan dut duda etzanarekin atzizkia gehituz gero zer ote den
onena: marratxoa ala gabe? Puntu horiek argituz gero, nik ere arantza bat
gutxiago. Goraintzi

Iñaki Lopez de Luzuriaga

Iñaki

Hau idatzi du Joxemi Hernandez (joxemiher a bildua euskalnet.net) erabiltzaileak
(2022 mai. 27(a), or. (09:18)):

> Eskerrik asko, Alfontso, zure azalpen argiengatik!
> Bi kontu garrantzitsu aipatu dituzu.
> Batetik, zalantza argitu diguzu: gure ikasliburuko testuinguruan
> Errege-errege Katolikoak da egokia.
> Bestetik, hauxe diozu: "Kontuanizan behar dugu *Euskaltzaindiaren
> Hiztegia* lexiko orokorreko hiztegiadela eta horixe arautzen duela,
> lexikoa, ez besterik. Adibideak adibide dira,ez arau." Eta horrekin uste
> ustel bat deuseztatu duzu, eta oso zabalduta dago: EHn ageri diren
> adibideak arauemailetzat hartzea. Ahaztu gabe Hiztegiko arduradunek adibide
> horiek Euskaltzaindiaren arauen arabera moldatuta egoteko egiten duten
> ahalegina.
>
> Mila esker!
>
> ----- Mensaje original -----
> De: Alfontso Mujika Etxeberria <a.mujika a bildua elhuyar.eus>
> Fecha: Viernes, 27 de Mayo de 2022, 8:50 am
> Asunto: Re: [itzul] Errege-erregina Katolikoak?
> A: ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
>
> > “Lan honetan dihardugunok asko eskertuko genuke irizpidebateratua eta
> eguneratua duen lan-tresna bat izatea” diozu, eta uste dut horretanbat
> etorriko garela guztiok.
>
> > Euskaltzaindiaren arlo horretako araurik ez zegoelako eginzuen EIMAk
> saioa irizpide batzuk finkatzeko, eta uste dut aurrerapauso bat izanzela
> eskola-materialetan hizkuntza-irizpideak bateratzeko eta
> ikasle-irakasleekeredu bateratua jaso dezaten eta ez argitaletxe
> bakoitzaren irizpide,desirizpide, iritzi edo gogoaren araberakoa.
>
> > Euskaltzaindia iritsi da gerora (iristen ari da), bereerritmoan,
> arauekin. Hein handi batean, EIMAren irizpideak berretsi ditu,
> aldaketapuntual batzuk gertatu badira ere, normala den moduan.
>
> > Letra xehe eta larrien erabilerari dagokionez,Euskaltzaindiak ez du
> oraindik araurik eman (iritsiko zaio txanda gai horri ereberehala
> Euskaltzaindia lantzen ari den ortotipografia-egitasmoan), baina,
> eskuartean dugun gaiari dagokionez, exonomastikako arauetan garbi ageri da
> ildonagusia errege-erreginen izengoitiei dagokienez: letra larriz hasita
> idaztea.
>
> > Hala, 186. arauan (*Atzerriko pertsona-izenak.Grafia-irizpideak.
> Errege-erreginen eta kidekoen kasua*) bi izen hauek ageridira:
>
> *> FernandoII.a *edo *Fernando Katolikoa *edo*Fernando Faltsutzailea *
>
> *> ElisabetI.a *edo *Elisabet Katolikoa *
>
>
>
> > Eta 192. arauan (*Iruñeko eta Nafarroako Erresumakoerrege-erreginen
> izenak*):
>
> *> Fernando I.a *(edo Fernando Faltsutzailea / Fernando II.a Aragoikoa/ Fernando
> Katolikoa)
>
>
>
> > Bestalde,* Euskaltzaindiaren Hiztegi*an, *errege-erregina*azpisarreran, *Errege-erregina
> katolikoak* adibidea ageri da. Kontuanizan behar dugu *Euskaltzaindiaren
> Hiztegia* lexiko orokorreko hiztegiadela eta horixe arautzen duela,
> lexikoa, ez besterik. Adibideak adibide dira,ez arau. Ahalegintzen dira *Euskaltzaindiaren
> Hiztegi*ko lantaldekoak etaarduradunak adibideak Euskaltzaindiaren arauen
> arabera moldatzen, ez horretan zalantzarik izan, eta, arauespliziturik ez
> dagoenean, ahal dutena egiten dute edo adibideak jaso bezala uzten dituzte.
>
> > Kasu honetan, nola behar luke, *errege-erregina katolikoak*(*Euskaltzaindiaren
> Hiztegi*ko adibidea puntu baten ondoren dagoenez, ezdakigu *Errege*
> hitzeko hasierako letra larria zeri dagokion,esaldi-hasierako posizioari
> edo izendapen berezia izateari), *Errege-erreginakatolikoak* edo *Errege-erregina
> Katolikoak*?
>
> > Euskaltzaindiaren ortotipografia-araurik ez dago oraindik,baina *Fernando
> Katolikoa* eta *Elisabet Katolikoa* araututa daude.
>
> > Nire ustez, *errege-erregina katolikoak* zuzena etaegokia da honelako
> testuinguru batean: “Orduan, errege-erregina katolikoek aitasantuaren
> babesa zuten, eta errege-erregina protestanteek ez”.
>
> > Hortik kanpo, *Elisabet Katolikoa* eta *FernandoKatolikoa* batera
> izendatu nahi baditugu, nola behar luke, *Errege-erreginaKatolikoak* edo *Errege-erregina
> katolikoak*?
>
> > Kasu berezia da, ponte-izenik ez baitago izendapen horretan.Nire ustez, *Errege-erregina
> Katolikoak* litzateke idazkera egokia,izendapen hori antonomasikoa-edo
> delako:
>
> *> Isabel Katolikoa* eta *Fernando Katolikoa* =
> *Errege-erreginaKatolikoak*
>
> > (Kasu horretan bat datoz, gainera, gaztelania eta frantsesa:Reyes
> Católicos / Rois Catholiques)
>
> > Hau idatzi du Joxemi Hernandez (joxemiher a bildua euskalnet.net) erabiltzaileak
> (2022 mai. 26, og. (20:08)):
>
>> > Oso argigarria, Alfontso, horren bila nenbilen; izan ere, irizpide
>> garbia izanez gero, guk txinto-txintxo beteko dugu.
>> > Beraz, Antso Jakituna (Jakituna letra arruntez eta larriz) eta
>> Errege-erregina katolikoak (katolikoak letra arruntez eta xehez) idaztekoak
>> dira.
>> > Bigarren horretan zalantza berriz ere, eta garbi gera dadila nire
>> asmoa ez dela eztabaida piztea, baizik eta kontu hauek argitzea.
>> > EIMAren zuzenketaren arabera, Errege-erregina katolikoak da zuzena
>> (katolikoak xehez, Euskaltzaindiaren Hiztegiko adibide batean horrela ageri
>> delako, baina zuk Elisabet Katolikoa aipatu duzu (Katolikoa larriz). Eta,
>> horrez gain, EIMAren Onomastika laneko izen-zerrendan, halako izengoitiak
>> sistematikoki ageri dira letra etzanez eta larriz:
>> > Elisabet I.a *Katolikoa*
>> > Errege-erregina *Katolikoak*
>> > Alfontso X.a* Jakituna*
>>
>> *> …*
>> > Lan honetan dihardugunok asko eskertuko genuke irizpide bateratua eta
>> eguneratua duen lan-tresna bat izatea, ikasliburuak txukun joan daitezen.
>>
>>
>> > ----- Mensaje original -----
>> > De: Alfontso Mujika Etxeberria <a.mujika a bildua elhuyar.eus>
>> > Fecha: Jueves, 26 de Mayo de 2022, 6:40 pm
>> > Asunto: Re: [itzul] Errege-erregina Katolikoak?
>> > A: ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
>>
>> > > Ea lortzen dudan ondo azaltzea:
>> > > Joxemik EIMAko* Letra larriak* liburua aipatu du. Honela ageri da
>> liburu horretan:
>> > > -----------------------------------------------------------
>>
>> *> > Letra larriak*, 30. or.
>>
>> > > 2.2.1.2. Izengoiti eta ezizenak
>>
>> > > Letra larriz hasita idazten dira izengoiti eta ezizenak.Adibideak:
>>
>> > > Alexandro *Handia*, Antso *Azkarra*, Joana *Eroa*, Pello *Errota*,
>> *Bizargorri* kortsario
>>
>> > > ospetsua, Altzoko *Erraldoia*, Indalezio Bizkarrondo *Bilintx*...
>> > > -----------------------------------------------------------
>> > > Izengoitiak zein diren aditzera emateko erabilita dago hor letra
>> etzana, baina liburuak esaten du izengoitiak letra larriz hasita idatzi
>> behar direla, ez besterik. Alegia, letra etzana adibideak zein diren
>> markatzeko baliatu da hor. Eta hortik irakurleak ondorioztatzen badu letra
>> etzanez idaztekoak direla, aitortu behar dut nire errua dela hori garbi ez
>> uzteagatik, eta barkamena eskatu behar dut hori pentsatzeko bidea
>> emateagatik.
>> > > Guztiarekin ere, EIMAri buruz ari garenez, kontuan izan behar da
>> liburu hori letra larriei buruzkoa dela eta ez letrakerei buruzkoa.
>> > > EIMAko *Onomastika *liburuan begiratuz gero, adibidez:
>> > > --------------------------------------------------------------
>>
>> *> > Onomastika*, 42. or.
>>
>> > > Izengoitien euskarazko ordainak banan-banan erabaki dira (Joana Eroa,
>> Filipe I.a Ederra).
>> > > --------------------------------------------------------------
>> > > Hor ez dira ageri letra etzanez. Nolanahi ere, liburu hori
>> onomastikari buruzkoa da eta ez letrakerei buruzkoa.
>> > > EIMAko *Ortotipografia *liburuan begiratuz gero (eta liburu hori
>> bada letrakerei buruzkoa):
>> > > --------------------------------------------------------------
>>
>> *> > Ortotipografia*, 13. or.
>>
>> > > Letra arruntez (eta kakotxikgabe) idazten dira honelako izen
>> bereziak:
>>
>> > > • Izenordeak(goitizenak, ezizenak, izengaiztoak, izen artistikoak...)
>>
>> > > Bilintx, AntsoJakituna, Orixe, Bernardo Atxaga, Sakabi, Urtain,
>> Markinako Lehoia,Argala, Idi Zuria, Oilaloka, Xelebre, Txapas, Cantinflas,
>> Bob Dylan...
>>
>> > > Oharra:
>>
>> > > Izenarekin batera datorrenean, kakotx artean idaztekoa daizenordea
>>
>> > > (letrakera etzana ere erabiltzen da horretarako):
>> IndalezioBizkarrondo «Bilintx», Nikolas Ormaetxea «Orixe», Jose Manuel
>> Lujanbio «Txirrita»renbertsoak...
>> > > --------------------------------------------------------------
>> > > Alegia, letra arruntez idaztea gomendatzen du EIMAk (Alfontso
>> Jakituna), eta, esan dudan bezala, letra larriei buruzko liburukian
>> ageri diren etzan horiek izengoitia zein den markatzea dute helburu, ez
>> besterik. Sentitzen dut behar bezain argi adierazi ez izana.
>>
>> > > Bide batez: lanean ari da batzorde bat Euskaltzaindian, iaz hasita,
>> euskara batuaren ortotipografiaren irizpideak finkatzeko, eta dagoeneko
>> letra etzanen atalaren lehen bertsioa egina dago (batzorde horretan
>> eztabaidatze-fasean dago orain, eta, ondo bidean, udazkenean eramango da
>> Osoko Bilkurara onartzera). Txostenak, puntu horretan, dio izengoitiak,
>> izenordeak, izen artistikoak eta fikziozko pertsonen izenak letra zuzenez
>> idaztekoak direla (Antso Jakituna, Elisabet Katolikoa...) eta, dena dela,
>> izengoitiakizen-deiturekin batera erabiltzen direnean, jarraian, letra
>> etzanez —edokomatxo artean— idazten direla (Dolores Ibarruri *Pasionaria*,
>> Jose Manuel Lujanbio *Txirrita...*). Nolanahi ere, txostenaren
>> behin-behineko bertsioa baino ez da.
>>
>> > > Hau idatzi du Joxemi Hernandez (joxemiher a bildua euskalnet.net)
>> erabiltzaileak (2022 mai. 26, og. (17:21)):
>>
>>> > > Kaixo
>>> > > Historiako ikasliburu batean, EIMAk egindako zuzenketak sartzen ari
>>> naiz, eta honekin zalantza egin dut: Errege-erregina *Katolikoak*
>>> zuzentzeko eta Errege-erregina katolikoak jartzeko markatu digute, baita
>>> Alfontso *Jakituna* jartzen duen lekuan Alfontso Jakituna idazteko ere.
>>>
>>> > > Orain arte, EIMAren *Onomastika* liburuko izen-errendan bezala
>>> idatzi ditugu horiek (Errege-erregina *Katolikoak*, Alfontso *Jakituna*),
>>> eta EIMAren *Letra larriak erabiltzeko irizpideak* liburuan ere
>>> antzekoak aipatzen dira:
>>> > > "Letra larriz hasita idazten dira izengoiti eta ezizenak.
>>> Adibideak: Alexandro *Handia*, Antso *Azkarra*…"
>>>
>>> > > Laguntzerik bai?
>>>
>>
>>
>> > > --
>> <https://www.elhuyar.eus/>
>>
>> *> > Alfontso Mujika Etxeberria*
>>
>> *Hizkuntza eta Teknologia*
>>
>>
>> > > Zelai Haundi 3 - Osinalde industrialdea
>>
>> 20170 Usurbil (Gipuzkoa)
>>
>> Tel.: (+34) 943 36 30 40 | Luzp.: 217
>>
>> > > a.mujika a bildua elhuyar.eus | *www.elhuyar.eus* <https://www.elhuyar.eus/>
>>
>>
>>
>> * <https://www.elhuyar.eus/>*
>>
>> *> > PRIBATUTASUN-POLITIKA
>> <https://www.elhuyar.eus/eu/pribatutasun-politika>*
>>
>>
>
> > --
> <https://www.elhuyar.eus/>
>
> *> Alfontso Mujika Etxeberria*
>
> *Hizkuntza eta Teknologia*
>
>
> > Zelai Haundi 3 - Osinalde industrialdea
>
> 20170 Usurbil (Gipuzkoa)
>
> Tel.: (+34) 943 36 30 40 | Luzp.: 217
>
> > a.mujika a bildua elhuyar.eus | *www.elhuyar.eus* <https://www.elhuyar.eus/>
>
>
>
> * <https://www.elhuyar.eus/>*
>
> *> PRIBATUTASUN-POLITIKA
> <https://www.elhuyar.eus/eu/pribatutasun-politika>*
>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20240429/89dcf821/attachment-0001.htm>