[itzul] ehunekoak

[Alfontso Mujika]

Azalpen xeheak eman dituzte Patxik eta Karlosek.

Iruzkin bat besterik ez:
'ehuneko' izan beharrean, 'ehunetik' esango bagenu, ziur asko inork ez luke
zalantza egingo, eta inork ez luke mugatuko:

EHUNEKO >9.235 euro eman dizkiote, eskatu duenaren % 93

EHUNETIK >9.235 euro eman dizkiote, eskatutako ehunetik 93 (ezinezkoa da hor
'93a', ezta? 'sei lagunetik 2 mendira joan ziren' esaldiaren modukoa da,
nolabait).

Beste adibide bat:

EHUNEKO >botoen % 45 eskuratu zituen

EHUNETIK >ehun bototik 45 eskuratu zituen (ezinezkoa da '45a' jartzea,
ezta?)

Baina, konturatuko zinetenez, aldaketa gehiago daude hor. Esango nuke berez
'botoen % 45' (botoen ehuneko 45) ez dela oso euskara 'garbia'. Horren
ordez, 'ehun botoko 45' forma da, nik uste, 'jatorragoa'. Izan ere,
ehunekoak, berez, izen kontagarriekin baino ezin dira erabili. Baina, gero,
kontagarri ez direnekin ere erabiltzen direnez -abstrakzio hori geroagokoa
da, eta hala iritsi zaigu erdaretatik-, hasieran garbia zen kontua iluntzen
hasi da (horregatik, adibidez, 'botilan dagoen likidoaren % 60 ura da'
modukoak esan ditzakegu, nahiz eta likidoa kontagarria ez izan, 'ontzian
dauden litroen % 60' esaten ari gara nolabait, hau da, 'ontzian dauden ehun
litroko 60 = ontzian dauden ehun litro bakoitzeko 60').
Hortik ateratzen dira gero 'eskatutakoaren % 93' gisakoak ('eskatutako
kopuruaren % 93', hau da, sakonean, 'eskatutako sosen % 93 = eskatutako ehun
soseko 93').

Ez nator orain 'eskatutakoen % 93' gisakoak gaitzestera, jakina. Nik ere
normal-normal erabiltzen ditut, eta uste dut beharrezkoak ditugula; alegia,
euskarari, garatuko bada, ez diogu aterik itxi behar. Baina uste dut horren
jakitun izatea komeni dela, hau da, esan nahi dut beharbada (ez bainago hain
ziur ere, arratsaldeko beroak lausotu egiten baitit entendimendua) egitura
aldatzetik, behartzetik, etorri dela mugatua/mugagabea zalantza.

Alfontso


-----Mensaje original-----
De: itzul-bounces a bildua postaria.com [mailto:itzul-bounces a bildua postaria.com]En
nombre de karlos_del_olmo a bildua donostia.org
Enviado el: jueves, 07 de septiembre de 2006 13:29
Para: ItzuL
Asunto: Re: [itzul] ehunekoak






>9.235 euro eman dizkiote, eskatu duenaren % 93.

  Hasieran, argitu beharko ea zure esaldiraren azpian zer dagoen benetan:

  a) Eskatu duen (kantitate)aren % 93
  b) Eskatu dituen (euro)en % 93
  c) Eskatu duen (kantitate)aren % 93a
  d) Eskatu dituen (euro)en % 93a

  Eta, gero, argitu ea euskaraz pertinentea den gaztelaniaz legez  "el 93
  por ciento"  eta  "un 93 por ciento" bereiztea,  ñabardura muntaduna
  delako zenbaitetan.

  Adibide batzuk:

  Orotarikoan:

  * Konzienzezko gizona da, hark eztu hartzen _ehuneko laurden bat baizen_.
  * Hemengo irabazia ttipi da, ezta seguraturik  ehuneko bat ere, baiña
  Iainkoarena handi da, gehiago da _ehuneko ehun_ baiño.
   * Urliak sandiari ematen diozka laureun ezkutu urte beteko epearekin,
  _euneko ogei ta bosten_ irabaziarekin.
   *** Ez da, beraz, sobera estonatu behar, dirua prestatzen badute
  galdeginez _hamar, hogoi, berrogoi, berrogoi eta hamar ehuneko_.
  * _Euneko ori_ beti ez da berdiña. Munita 151.
  * _Ehuneko hirurogei eta hamarrek baino gehiagok_  badakite galesez. MIH
  184.


  Sarasola:

  * Ehuneko bosteko korrituarekin.
  * Ehuneko hamar ematen dio.
  * Ehuneko hainbestean mailebatu.

  Ehuneko guztiak, itxuraz, ez dira berdinak. *** dituen adibidean ikusten
  denez, kantitatea bera besterik aipatzen ez dutenak, tradizioan,
  normalean, mugagabe joan doaz. Azken buruan, partitze moduko bat besterik
  ez dira.

  - ehuneko (bakoitzeko) hamar galdegiten dute.

  Baina

  "(aipatu, esan) ehuneko hogei hori/a" esateko testuingururik edo
  egokierarik, berez bada izan, ez? Ez da barrabaskeria idaztea "esan duzun
  ikasleen ehuneko hogei hori/a (eta ez enprarauak, laurogeia/k) ez dago
  gainditzeko moduan" .

  Demagun,  goiko  adibideetako  bat  hartuta,  honelako  elkarrizketa  bat
  gertazen dela:

  "  -  Konzienzezko  gizona  da,  hark  eztu  hartzen _ehuneko laurden bat
  baizen_.

   - Zenbat?

  - Ehuneko laurdenekoa / ehuneko laurdena".


  Ereduzko Prosan egile itzaltsu batzuek honelakoak eman dituzte:

  -   ehuneko   hirutik   hamarrera   bitarte  ei  dabilela,  eta  kobraren
  helduarengatikoa  ere  ez  omen  dela  ehuneko  hogeita  bostetik gorakoa
  izaten,    sugeen   ausikiari   oraindik   nonahi   zaion   sineskeriazko
  beldurrarekin inola ere pareka ezin daitekeen portzentaia xumea, noski.
- Ba al zenekien lehendik -nik galde- suge-ausikiarengatiko hilkortasuna
ehuneko hirutik hamarrera bitartekoa besterik ez delakoa?
- ehuneko 10eko neurrian
- Metodo okerrak, ehuneko 29,5 dontsua ematen zuen etengabe.
- Teleikusleen ehuneko 23tik gora eramaten omen du ETBk.
- Hala ba, egin zitekeen guztia egin genuen, eta goizalderako ehuneko
berrogeita hamarreko itxaropena ematen genien, atsoari gutxixeago agian.
-A, ez horixe; ehun eta hogei langabe hartuz, lur hobekuntzaren ehuneko
laura iristen zarete.
- (...) 2004an 1'7koa izango da ehuneko hori eta Europar Batasunari
dagokion baliotik hurbilago geratuko gara
- Badakizue, astelehenetako egunkaria kirolek betetzen dute ehuneko
laurogeita hamarra, eta Mikel ez zen zehazki kirolzale amorratua.
- zeinetarik ehuneko hamarra elizarentzat gorde baikenezakeen eta bertze
suma bat miserikordiazko obrentzat.


Karlos del Olmo
karlos_del_olmo a bildua donostia.org
943424286