[itzul] Inherente

[Xabier Aristegieta]

Etimologia muturreraino eramatea ez da komenigarria izaten.

“A eta B elkarri atxikiak egotea”, euskaraz, ez da bata bestearen
“inherente” izatea. Irakurri berriro María Molinerrek gaztelaniazko
“inherente”ri buruz ematen duen azalpena.

Ez euskaraz, ez eta beste hizkuntzetan ere. Hain zuzen, horregatik eusten
diote latinetiko “inherente”, “inherent”, edo kasuko aldaerari.

Euskaraz “inherente” erabiltzea proposatzen baduzu, ongi iruditzen zait.
“Atxiki” aditza esanahi ezberdinekin betetzea, inola ere ez. Euskaldunon
kaltetan doalako. “Datxekion” irakurtzean, argi egon behar delako
“inherente” ala “unido/adjunto/pegado/adscrito” esan nahi duen.

Bukatzeko, eta bestelako ildo batean: Euskaltzaindiak “atxeki” ez
erabiltzea gomendatzen badu... aditz trinkoak ez al luke “datxikion” izan
beharko?

Xabier Aristegieta

Dionisio Amundarain Sarasola <dioni a bildua facilnet.es> erabiltzaileak hau idatzi
du (2018 mar. 31, lr. (18:41)):

> Latinezko “Inhaereo”: estar pegado, unido, adherido, alicui rei (gauza
> bati). Uste dut, “datxekien” horrek ondo eta zuzen ematen duela
> erdarazkoarena. DIONISIO
>
>
>
> *De:* Teo Etxeberria [mailto:mezulariya a bildua gmail.com]
> *Enviado el:* sábado, 31 de marzo de 2018 11:35
> *Para:* ItzuL
> *Asunto:* Re: [itzul] Inherente
>
>
>
> Aukera hau ere hor dago: BEREKIN DUTEN
>
>
>
> Xabier Aristegieta<allurritza a bildua gmail.com> igorleak hau idatzi zuen
> (2018(e)ko martxoaren 7(a) 19:11):
>
> Zuzentzen ari naizen itzulpen batean, "autoridad inherente a los poderes
> públicos" honela euskaratuta agertzen da: "botere publikoei datxekien
> agintaritza".
>
>
>
> Itzulpen horrek harridura sortu dit, nire ustez ez baitu inola ere
> "inherente" ideia adierazten, baizik eta, ezer izatekotan, "inherente"ren
> kontrakoa edo kontrakotsua den ideia bat ("autoridad con que *se inviste *a
> los poderes públicos", edo antzeko zerbait). Ezen, definizio hutsez, dena
> delako zerbaiti "atxikitzen" zaion edozer, "zerbait" horretaz bestelakoa
> da, eta ez "inherentea".
>
>
>
> Alabaina, ikusi dut Elhuyar hiztegiak euskaratze-proposamen horixe egiten
> duela:
>
>
>
> *adj.* -i atxiki; -i datxekion, *atxiki*
> <https://hiztegiak.elhuyar.eus/es_eu/inherente>
>
> *la contaminación es un problema inherente a la industria*: kutsadura
> industriari datxekion arazoa da
>
> Ibon Sarasolaren Zehazki hiztegiak ere jasotzen du, bai,
> euskaratze-proposamen hori ("eritasunari datxekion sukarra" adibidea
> jasotzen du), baina esanahiari nire ustez askoz hobeto heltzen dion
> "berezkoa zaion/duen" ere jasotzen du. Kurioski, "datxekion" forma hori,
> antza, kontzeptualki zuzen baina estilistikoki goi-mailakoa litzatekeen
> forma gisa jasotzen du.
>
> Euskaltermek adibide bana eskaintzen du: "rasgo inherente = berezko
> tasun", "reflexivo inherente = bihurkari atxiki".
>
>
>
> Gorago esan dut, eta berriro esango dut: nire iritziz, "datxekion" horrek
> ez du balio "inherente" adierazteko, "atxikitze"aren ekintza hutsak bi
> elementu ezberdinez ari garela adierazten baitu, eta ez batek "berezkoa"
> duen zerbaitez.
>
>
>
> Eta, nire ustez, itzulpen-aukera horrek euskarazko ulermenari egiten dion
> kaltea are larriagoa da kontuan hartzen denean "atxiki"ri eman ohi zaion
> "adjuntar", "añadir" esanahia; hots, halako kasuak non ageri-agerikoa den
> elementu guztiz bereizi eta beregainen elkarlotzea dela hizpide.
>
>
>
> Seguruenik, arazo honetan zerikusia du "inherente"ri buruz DRAEk ematen
> duen azalpenak...
>
>
>
> inherente
>
> Del lat. *inhaerens, -entis,* part. act. de *inhaerēre* 'estar unido'.
>
> 1. adj. Que por su naturaleza está de tal manera unido a algo, que no se
> puede separar de ello. Derechos inherentes a su cargo.
>
> 2. adj. Gram. Perteneciente a una unidad gramatical con independencia de
> las relaciones que esta pueda establecer en la oración. El género
> femenino es inherente en el nombre pared.
>
>  ...halako moldez non "estar unido" hori "haber sido unido" gisa ulertu
> bide den. Eta hortik, ustez, "datxekion" horrek atxikitze-egintzari berari
> ematen dion protagonismoa.
>
>
>
>
>
> Askoz ere egokiagoa iruditzen zait María Moliner-ek ematen duen definizioa:
>
>
>
> "(...) Se dice, con respecto a una cosa, de otra que *está en ella o va
> junto con ella como propia e inseparable*..." [neuk nabarmendua]
>
>
>
> Guzti horrengatik, "inherente = berezko / inherente" euskaratzearen alde
> nago ni.
>
>
>
>
>
> Xabier Aristegieta
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20180331/a412317d/attachment.html>