[itzul] Marca Madre

Al, Urt 20, 10:45:53, CET 2020

 Xabier Aristegietak hau idatzi du: < Iruditzen zait ideiak ez dauzkagula
oso argi gaztelaniazko substantibo+substantibo multzoa euskaratzerakoan,
euskaraz atxiki beharreko hitz-ordenari buruz. >

Bai, hala da. Eta ez da oso harritzekoa puntu horretan ideiak oso garbi ez
izatea, berezkoa baitute anbiguotasuna atributu- eta koordinazio-elkarteek:
nondik begiratzen den, gerta daiteke desberdin ikustea/ulertzea.
Honela azaldu zuen Euskaltzaindiak 1992an (*Hitz elkartuen osaera eta
idazkera*):

< Atributu-elkarteetan, izen batek beste izena zer den edo nolakoa den
esaten du. Koordinazio-elkarteetan, aldiz, elkar osatzen dute biek (bata ez
da, alegia, bestearen laguntzaile huts). Hutsala eta lausoa da, hainbat
puntutan, zati-banaketa hori. Askotan berdin edo berdintsu du, izan ere, "A
den B" edo "B den A" ereduaz baliatzea. Atributu- eta koordinazio-elkarteen
arteko banaketa ere interpretazio-kontua da, halako neurri batean >

Beharbada, anbiguotasun horregatik beragatik ez ziren aipatu ere egin
atributu- eta koordinazio-elkarteak Euskaltzaindiak 1995ean plazaratutako
25. arauan (*Hitz elkartuen osaera eta idazkera*), nahiz eta
idazkera-proposamena ere egina zuen batzordeak.

Azken batean, nondik begiratzen den, era batera edo bestera uler daiteke
elkarte-mota hori kasu batzuetan; beraz, eztabaidatu nahi izanez gero, ez
da zaila alde baterako zein besterako argudioak bilatzen. Nahi duena has
dadila eztabaidatzen "bonba(-)autoa" behar duen edo "auto(-)bonba" behar
duen, eta norbaitek pentsa dezake eztabaidagarria dela zein den elkarterik
egokiena,  "txerri ama" edo "ama txerria". Nolanahi ere, < "ama marka" ez,
baina "*marka ama*"... > idatzi dudanean, esan nahi nuen ezen, "ama" hitza
tartean dela, bide bat egina dugula eta eztabaida teorikoa praktikaren
bidez gainditua-edo dagoela. Ea lortzen dudan azaltzea:

<*ama-esnea*> eta <*ama-hizkuntza*> ez daude zalantzan (azpisarrerak dira,
gainera, *Euskaltzaindiaren Hiztegi*an): <*ama-esnea* = amaren esnea> eta <
*ama-hizkuntza* = amaren hizkuntza. Mendetasunezko hitz-elkarte arruntak
dira, *behi-esne* eta *kale-hizkuntza* bezalaxe. Eta ez dut uste inork
aldeztuko duenik haien ordez* esne ama* eta *hizkuntza ama*
atributu-elkarteak erabiltzea (badaezpada: *hizkuntza ama* badugu, baina
beste zerbait adierazteko,  *lengua madre / langue mère* adierazteko;
adibidez: *gaztelaniaren eta frantsesaren hizkuntza ama latina da*).

Besterik da koordinazio-elkartetzat jotzea eta* ama-marka *egitea,
*bonba-auto* edo -tradiziozko hitz bat jartzearren- *dorretxe *gisako
elkartetzat hartua. Nire ustez, *ama-marka* sortzeak baluke arrisku teoriko
bat: mendetasunezko elkarte petotzat hartzea eta *ama-marka* = *amaren
marka* deskodetzea, *ama-hizkuntza* bezala. Baina, gainerakoan, zuzena da
aukera teoriko gisa.

Kontua da atributu-elkarte jada finkatuak direla *arroka ama* (*roca madre*
), *itsasontzi ama* (*buque nodriza*), *landare ama* (*planta madre*)
eta *zelula
ama* (*célula madre*), lehenengo hirurak Terminologia Batzordeak berariaz
oniritziak, guztiak ere *txerrama *tradiziodun hitz-elkartearen moldean
eratuak . Eta haien moldera eratua da Ander Irizarrek aipatu duen *ore ama*
(*masa madre*) ere (alde batera utzita dirudienez gaztelaniazkoa baino ez
den termino hori kalkatu behar den edo beste zerbait egitea komeni den).

Horregatik uste dut bidea aski argi dagoela kasu honetan; alegia, *marka
ama* egingo genukeela, eta ez *ama marka*, zeren eta, teorikoki
eztabaidagarria izanik ere, praktika bide-erakusgarri gertatzen baita kasu
honetan. Praktika bakarrik ez, baita tradizioa ere. Adibidez, *Eliza Ama*
da tradizioan nagusi, inoiz alderantzizko ordenan erabili bada ere. Honela
dio OEHk: <La construcción *Eliza Ama, *escrito *Elizama *en algunos casos,
es de uso general en catecismos y textos similares; *Ama Eliza *es menos
frecuente>.
Bestalde, *ama *hitz-elkarte baten lehen osagai gisa erabili denean
tradizioan, mendetasunezko elkarte gisa erabili da, hau da, *ama-hizkuntza*
bezala. Adibide hauek ematen ditu OEHk: *amabotza, ama-gaitzak, ama
maitasuna, ama-erraiak, ama-grina, amaegarria, ama sena, ama-sentimentu*.
Atributu-elkarte gisa, berriz, *Eliza ama* elkarteaz gainera, *hiri ama*
ere ageri da OEHn (HIRI-AMA (Lar, Añ, Bera; *uriama *Lar, Añ). "Metrópoli,
ciudad que tiene señorío sobre otras, *uriama, iriama*" Lar y Añ.); bai
eta, *aita *hitzarekin, *jainko aita* eta *jaungoiko aita* ere.

Beste kontu bat da, eta interesgarria, Gilen Mejutok ekarri duena: *ama *ala
*guraso*?
Egia da ingelesez *parent *erabiltzen dela. Eta *parent *erabiltzen da
ingelesez euskaraz *arroka ama* (eu *parent rock, bedrock*; es *roca madre*;
fr *roche mère*) eta *landare ama* (eu *parent plant*; es *planta madre*;
fr *plante mère*) erabiltzen duguna. Aitzitik, *ama-hizkuntza* terminoaren
kasuan, ohikoa da ingelesez *mother language* erabiltzea (askoz ugariagoa
behintzat* parent tongue* baino); beste hainbeste *itsasontzi ama* kasuan
ere (en *mothership/mother vessel*; es* buque nodriza*; fr *navire-mère,
bateau-mère*).

Ez da, beraz, logikarik gabea *guraso *aukera proposatzea (informatikan,
garai batean, *direktorio guraso* terminoa aski erabilia zen, zuzenean
ingelesetik itzulia). Duela urte batzuk, euskarazko terminologiaren
sorkuntza orain bezain "banatua" ez zegoenean (eta, ziur asko, ingelesa
orain bezain nagusi ez zenean), bazen irizpide bat gutxi gorabehera honela
zioena: euskarazko termino bat asmatzeko aukera hoberik ez badago (eta hori
eztabaidagarria da ia beti) eta baldin eta gaztelania eta frantsesa bat
badatoz, euskaraz ere bide horretatik joatea, kalkatzea, ez da
burugabekeria, euskaldun guztiek berehala ulertuko baitute. Beharbada,
horregatik plazaratuko eta nagusituko ziren* arroka ama*, *landare
ama,* *zelula
ama*... eta ez *arroka guraso, landare guraso, zelula guraso*. Orain,
eztabaidatzen ari garena finkatu gabeko termino bat dugunez, zilegi da *marka
guraso* aukera ere plazaratzea, *marka ama *bezain zilegi, eta
arrakastarako zeinek duen aukera gehien kontsideratzea; baita bestelako
aukera batzuk plazaratzea ere, hala nola *sorburuko marka* eta gisakoak,
baldin eta ziurtatzen bada ez dutela anbiguotasunik edo zalantzarik sortzen
testuingurua edozein dela ere (*marka nagusi*, adibidez, problematikoa
gerta liteke zenbaitetan, nik uste).

*Alfontso Mujika Etxeberria*
ITZULPENAK, ZUZENKETAK ETA TREBAKUNTZA

[image: https://es.linkedin.com/company/elhuyar-fundazioa]
<https://es.linkedin.com/company/elhuyar-fundazioa>
<https://twitter.com/elhuyarhizk>
<https://www.youtube.com/user/ElhuyarFundazioa1>
<https://es-es.facebook.com/elhuyar.fundazioa>
<https://www.elhuyar.eus/eu/site/komunitatea/negozio-unitatea/hizkuntza-eta-teknologia>
*a.mujika a bildua elhuyar.eus* <a.mujika a bildua elhuyar.eus>
Tel.: 943363040 | luzp.: 217

Zelai Haundi, 3
Osinalde industrialdea
20170 Usurbil
<http://www.elhuyar.eus>

<http://hiztegiak.elhuyar.eus/bazkidetza>[image: https://itzultzailea.eus]
<https://itzultzailea.eus>

Mezu elektroniko honek INFORMAZIO KONFIDENTZIALA DU, ETA DEBEKATUTA DAGO
INFORMAZIO HORI ZABALTZEA. Akats baten ondorioz jaso baduzu eta hartzailea
zu ez bazara, mesedez, deitu 943363040 telefonora, eta ez zabaldu, gorde
edo kopiatu mezu honen edukirik.

Zure datu pertsonalak, zeinak ager baitaitezke mezu elektroniko honetan edo
atxikitako dokumentazioan, ELHUYAR FUNDAZIOA entitateak tratatzen ditu,
aldeen arteko harreman juridikoa kudeatzeko. Zure datuak tratatzearen
kontra egin nahi baduzu, datuetara sartu nahi baduzu, haiek zuzendu edo
ezabatu nahi badituzu, edo datuak babesteari buruzko araudi aplikagarrian
jasotako eskubideak baliatu nahi badituzu, idatzi helbide elektroniko
honetara: datuensegurtasuna a bildua elhuyar.eus.
Ez inprimatu mezu hau ezinbestekoa ez bada.

El vie., 17 ene. 2020 a las 14:52, Xabier Aristegieta (<allurritza a bildua gmail.com>)
escribió:

> Iruditzen zait ideiak ez dauzkagula oso argi gaztelaniazko
> substantibo+substantibo multzoa euskaratzerakoan, euskaraz atxiki
> beharreko hitz-ordenari buruz.
>
> Dakigunez, erabilerarik ohikoenean, euskaraz bi substantiboko
> hitz-elkarteetan, eskuineko substantiboa da muina, eta ezkerreko
> substantiboak beste hizkuntzetako adjektibo erreferentzialaren eginkizuna
> betetzen du: produkzio-problema = problema productivo.
>
> Hortaz, substantibo+substantibo egitura hori euskaraz jada "okupatuta"
> daukagularik gaztelaniazko substantibo+adjektibo erreferentzial egitura
> itzultzeko... nola behar dugu jokatu substantibo+substantibo egitura
> GAZTELANIAZ agertzen zaigunean? Kasu horretan, gaztelaniaz interpretatzen
> dugu ezkerreko substantiboa dela muina ("benetako substantiboa"-edo). Nire
> ustez, eskuineko substantiboak adjektibo erreferentzialaren pareko zeregina
> betetzen du. Nola jokatzen dugu horiek euskaratzeko?
>
> Gauzak ez daude batere argi, ondoko adibideetan ikus daitekeenez. Kasu
> ugaritan, iturri berberek desberdin jokatzen dute.
>
> a)  Aukera bat da gaztelaniazko hurrenkerari atxikitzea, non ezkerreko
> substantiboa den "egiazko substantibo", eta eskuinekoak "adjektibo"
> funtzioa betetzen duen.
>
> Horrela, Alfontsok aipaturiko "arroka ama" eta "zelula ama"z gain, honako
> hauek ere ekar ditzakegu hizpidera:
>
> "kafe-teatro" (Euskalterm, Elhuyar) (ez zait egokia iruditzen kasu honetan
> marratxoa erabiltzea)
> "kafe-kontzertu" (Euskalterm, Elhuyar)
> "eltxo tigre" ("mosquito tigre"), (Euskalterm, Elhuyar)
> "arrain kirurgialari" ("pez cirujano") (Euskalterm)
> "nozio giltzarriak" ("nociones clave"?) (ikus "Etnologiaren nozio
> giltzarriak", EHUren argitalpen-zerbitzuak kaleratua).
>
> b)  Beste aukera da euskaraz substantibo+adjektibo erreferentzial
> egituraren araberako hitz-elkartea egitea. Hori horrela, gaztelaniaz
> ezkerrean doan "benetako substantiboa" euskaraz eskuinean jartzen da.
>
> Adibidez, "comida basura" itzultzeko, Elhuyar Hiztegiak eta Euskaltermek
> "zabor-jan" proposatzen dute, interpretaturik, noski, ezen "comida basura"=
> "una comida que es de tipo basura", eta ez "una basura que es de tipo
> comida".
>
> Ildo beretik,
> "gontz-alderdi" ("partido bisagra"?) (BERRIA, 2019-11-12, 4. or.)
>  "putre-funts" ("fondo buitre") (Euskalterm)
>  "bonba-auto" ("coche bomba") (Elhuyar, Euskalterm)
>  "esparru-akordio" ("acuerdo marco") (ikus Sektore Publikoko Kontratuen
> 9/2017 Lege berriaren euskarazko itzulpenetik ateratako terminología
> jasotzen duen Patxi Petrirenaren artikulua, 2019ko apirileko Administrazioa
> Euskaraz aldizkarian)
> "Eguzki-erregea" ("Rey Sol") (ikus EIMAren Eskola-liburuetako
> onomiastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak)
>
> Horregatik, nik ez dut Alfontsok bezain garbi ikusten "ama-marka" EZ
> erabiltzearen aldeko jarrera.
>
>
> Xabier Aristegieta
>
>
> Hau idatzi du Alfontso Mujika Etxeberria (a.mujika a bildua elhuyar.eus)
> erabiltzaileak (2020 urt. 17, or. (13:23)):
>
>> *parent brand*
>> It is the reference brand, that which holds the highest position in the
>> internal company hierarchy. Normally comparable with the corporate brand,
>> although may also relate to a product brand that is separate from the
>> company selling it
>>
>> *marca matriz* o *marca madre*
>> Es la marca de referencia, aquella que ostenta el lugar más alto en la
>> jerarquía interna de una compañía. Habitualmente equiparable a la marca
>> corporativa, aunque también puede tratarse de una marca de producto
>> distinguible de la entidad que la comercializa
>>
>> *marque mére*
>>
>> Une marque mère est une marque ombrelle
>> <https://www.definitions-marketing.com/definition/marque-ombrelle/>
>> utilisée en complément d'une marque fille
>> <https://www.definitions-marketing.com/definition/marque-fille/>. Danone
>> ou Nestlé sont des marques mères qui chapeautent un grand nombre de marques
>> filles dans le domaine de l'alimentaire.  Dans certains cas, la marque mère
>> est également marque éponyme
>> <https://www.definitions-marketing.com/definition/marque-eponyme/>. La
>> filiation marque mère / marque fille est d'ailleurs souvent affirmée dans
>> le discours publicitaire avec des mentions du genre "Prince de Lu".
>>
>> ------------------
>>
>> "ama marka" ez, baina "*marka ama*" erabiltzea (*arroka ama* eta *zelula
>> ama* bezala, hau da, tradiziozko *zerrama *moldeko hitz-elkartea) ez da
>> desegokia, nire ustez, ikusirik erdara nagusietan zer erabiltzen den.
>> Euskaraz erabili da inoiz, hala nola *Consumer *aldizkarian.
>>
>> Bestela, hor dago "nagusi" aukera, Euskaltermeko *enpresa nagusi* (*empresa
>> matriz / entreprise mére / parent company*) terminoan erabilia. Badut
>> zalantza, dena dela, "marka nagusi" terminoak testuinguru batzuetan anbiguo
>> ez ote den izango.
>> *Alfontso Mujika Etxeberria*
>> ITZULPENAK, ZUZENKETAK ETA TREBAKUNTZA
>>
>> [image: https://es.linkedin.com/company/elhuyar-fundazioa]
>> <https://es.linkedin.com/company/elhuyar-fundazioa>
>> <https://twitter.com/elhuyarhizk>
>> <https://www.youtube.com/user/ElhuyarFundazioa1>
>> <https://es-es.facebook.com/elhuyar.fundazioa>
>>
>> <https://www.elhuyar.eus/eu/site/komunitatea/negozio-unitatea/hizkuntza-eta-teknologia>
>> *a.mujika a bildua elhuyar.eus* <a.mujika a bildua elhuyar.eus>
>> Tel.: 943363040 | luzp.: 217
>>
>> Zelai Haundi, 3
>> Osinalde industrialdea
>> 20170 Usurbil
>> <http://www.elhuyar.eus>
>>
>> <http://hiztegiak.elhuyar.eus/bazkidetza>[image:
>> https://itzultzailea.eus] <https://itzultzailea.eus>
>>
>> Mezu elektroniko honek INFORMAZIO KONFIDENTZIALA DU, ETA DEBEKATUTA DAGO
>> INFORMAZIO HORI ZABALTZEA. Akats baten ondorioz jaso baduzu eta hartzailea
>> zu ez bazara, mesedez, deitu 943363040 telefonora, eta ez zabaldu, gorde
>> edo kopiatu mezu honen edukirik.
>>
>>
>> Zure datu pertsonalak, zeinak ager baitaitezke mezu elektroniko honetan
>> edo atxikitako dokumentazioan, ELHUYAR FUNDAZIOA entitateak tratatzen ditu,
>> aldeen arteko harreman juridikoa kudeatzeko. Zure datuak tratatzearen
>> kontra egin nahi baduzu, datuetara sartu nahi baduzu, haiek zuzendu edo
>> ezabatu nahi badituzu, edo datuak babesteari buruzko araudi aplikagarrian
>> jasotako eskubideak baliatu nahi badituzu, idatzi helbide elektroniko
>> honetara: datuensegurtasuna a bildua elhuyar.eus.
>> Ez inprimatu mezu hau ezinbestekoa ez bada.
>>
>>
>>
>>
>> El vie., 17 ene. 2020 a las 12:25, Nekane Otamendi Artola (<
>> notam83 a bildua hotmail.com>) escribió:
>>
>>> Egun on,
>>> Lagunduko didazue asmatzen nola itzul daitekeen "marca madre" "ama
>>> marka" ez den nolabait?
>>> Niri "marka nagusi", "jatorrizko marka", "erro marka", "enbor marka"..
>>> bururatzen zaizkit baina ez dakit baten bat egokia ote den.
>>> Laguntzerik bai????
>>> Eskerrik asko
>>> ------------------------------
>>> *Nork:* Nekane Otamendi Artola <notam83 a bildua hotmail.com>
>>> *Bidaltze-data:* 2020(e)ko urtarrilaren 15(a), asteazkena 19:04
>>> *Nori:* itzul eizie <itzul a bildua postaria.com>
>>> *Gaia:* [itzul] Marca Madre
>>>
>>> Itzuli duzue noizbait goiko kontzeptua marken arkitektura alorrean?
>>> Eskerrik asko.
>>> Nekane Otamendi
>>>
>>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20200120/ddfc1b8f/attachment-0001.htm>