[itzul] Anafora kasu bat

[oskar arana]

Kaixo, Bittor.

Eskerrik asko zuri ere iruzkinengatik.

Ni neu ez naiz ikertzailea, testugilea edo itzultzailea baizik, eta ez dut
neure burua gai ikusten ikerketa filologiko bat egin eta ateratako
ondorioekin erantzutera jartzeko (arratsalde bat ez, agian hilabetea
beharko nuke horretarako...)

Ohartuko zinen nire mezua idaztean "zalantza" aipatu nuela, eta ikertzailea
eta filologoa ez izaki, estilo-liburuak kontsultatu ohi ditut. Zehatzago
adieraztearren, zalantza sortzen zait, hain zuzen, zeren, Amaiak aipatu
duen "izena + bigarren mailako erakusleak" aurreko esaldiko erreferente bat
jasotzeko balio badu, barruan zerk edo zerk xuxurlatzen baitit izenik gabe
ere agian, erakusle soilak (horiek, horiekin....gure kasuan) jaso ahalko
lukeela aurreko esaldiko erreferentea. Baina estilo liburuetan (zuk aipatu
dituzun bietan) begiratuta eta beste ikertzaileren batek orainago
proposatutako ereduan begiratuta, ziurtatu ahal izan dut, Alfontsok eta
Amaiak aipatu duten bezala, horixe dela sistema horretan proposatzen dena.

Beraz, "zuzendu", betiere, propostatutako estilo jakin baten arabera,
estilo liburu baten arabera, testugileok, gutxi-asko, ohi dugun moduan.

Nire iritzia nahi baduzu, nire esperientziatik, erakusle anaforiko eta
kataforikoei buruz proposatuta dabilen eredu horrek badu koherentzia bat,
funts logiko bat, eta, esango nuke (klasikoen eta orainagokoen testuetan
azterketa sistematikorik egin ez badut ere, esan nahi dut, beren-beregi gai
honi dagokionez zer sistematika zerabilten arakatu nahirik) tradizioan ere
baduela oinarria, alegia, proposatzen den eredu hori ez dela hutsetik
asmatua. Esan nahi dut, "horiek" eta "horiekin" nik aipatu dudan testuan
zilegi izatea gerta litekeen moduan, zure argudioen arabera, "haiek" eta
"haiekin" ere izan litezkeela, tradizioari jaramon eginez.

Bestalde, eredu osatuxe bat edukita, errazagoa gertatzen zait nik
darabilzkidan testuei koherentzia bat ematea anafora-katafora jokoetan.
Literatura irakurtzean ere, irakurle moduan, biziki estimatzen dut testu
berean sistematika bati edo metodologia bati jarraitu zaiola ikustea.
Alfontsok aipatzen duen fenomenoa ere sarri gertatzen baita, izenordain
anaforiko singularrerako  "hura" aukeratu duenak ondoren pluralerako
"horiek" erabiltzea.

Klasikoak irakurrita (baina gai honetara jarrita azterketarik egin gabe),
esango nuke ez dagoela eredu "batu" bat, ez baitzeukaten oraindik euskara
baturik, anafora-katafora jokoetarako. Baina orain badaukagu, eta nik
eskertzen dut arlo honetan ere proposamen zehatzak eta funtsatuak ematea.

Eta ahozko erabileran, nire irudipena da gure inguruan behintzat
(Debagoiena eta inguruak), lehenago, zaharragoek, sarriago eta aisago
erabiltzen zutela hirugarren mailako erakuslea (hura, haiek; "a", "hareik")
solasean ez dagoen bat aipatzeko. Joera izan dela, aitzitik, bigarren
mailakoak jatera hirugarren mailakoaren eremua. Ni eta Anjel Josebaren
gainean ari bagara, eta Joseba ez badago, "Harek (Josebak) samur ekingo
jutzek adar-soinuari"....eta gisakoak sarriago erabiltzen zirela, behin
solasean lehen aipamena egin ostean. Orain, ordea, "Josebak" esango da
behin eta berriro, edo, harrigarriago, "berak", "harek" erabili ordez.
Baina ahozko jarduna eta idatzizkoa zenbateraino erka daitezkeen ez dakit.

Horixe baino ez, nire zalantzaren osteko iruzkin mendretxoa, zure gogoetak
eta iruzkinak aintzat hartzekoak direla esanez, bide batez.





*Oskar Arana Ibabe*
[image: Argazkia]
Leiren, harriz loreak



Hau idatzi du Bittor Hidalgo (bittorhidalgo a bildua euskalnet.net) erabiltzaileak
(2022 abe. 17, lr. (12:16)):

> Hirurok, Alfontso, Amaia, Oskar azaltzen zarete ‘zuzenketaren’ alde, Nik
> ordea zalantza handia dut. Zalantza baino gehiago, hiztunon / idazleon
> aukerak murrizteko nahi funts handirik gabe.
>
>
>
> Euskaltzaindiaren Hiztegiak ez al dio nahiko argi?:
>
>
>
> “*hau **1* Hitz egiten ari denaren inguruko pertsonei eta gauzei ezartzen
> zaien erakuslea. Ik. *hori
> <https://www.euskaltzaindia.eus/component/hiztegianbilatu/?view=frontpage&Itemid=410&layout=aurreratua&antzekoak=ez&sarrera=hori>1*;
> *hura
> <https://www.euskaltzaindia.eus/component/hiztegianbilatu/?view=frontpage&Itemid=410&layout=aurreratua&antzekoak=ez&sarrera=hura>*.
> […] *2* (Izenordain gisa). […] (Hizketaldi batean, aipatu berri den
> PERTSONA edo GAUZA adierazteko).
>
>
>
> Hau da, errepikatuko dut: “Hizketaldi batean, aipatu berri den pertsona
> edo gauza adierazteko”. Ez ahoz bakarrik. Eta berdintsu HORI sarreran:
>
> *hori1* *1* Entzuten ari denaren inguruko pertsonei eta gauzei ezartzen
> zaien erakuslea. […] *2* (Izenordain gisa). […] (Hizketaldi batean,
> aipatu berri den pertsona edo gauza adierazteko). Ik. *hau
> <https://www.euskaltzaindia.eus/component/hiztegianbilatu/?view=frontpage&Itemid=410&layout=aurreratua&antzekoak=ez&sarrera=hau>
> 2*.
>
>
>
> Errepikatuko dut: “Hizketaldi batean, aipatu berri den PERTSONA edo GAUZA
> adierazteko” (ahoz zein idatziz).
>
>
>
> HURAren sarreran aldiz:
>
>
>
> *Hura 1* Hitz egiten ari denaren eta entzuten duenaren inguruan ez dauden
> pertsonei eta gauzei ezartzen zaien erakuslea. […] *2* (Izenordain gisa). […]
> *3* (Hizketaldi batean, lehenago edo gorago aipatu ez diren, edo
> lehenaldian edo halako urruntasuna markatuz aipatu diren pertsonak edo
> gauzak adierazteko).
>
>
>
> Errepikatuko dut: “Hizketaldi batean, LEHENAGO edo GORAGO AIPATU EZ
> DIREN, edo LEHENALDIAN edo HALAKO URRUNTASUNA MARKATUZ AIPATU DIREN
> PERTSONAK EDO GAUZAK ADIERAZTEKO”.
>
>
>
> Badakit gaur eguneko ‘vox batui’n bestela aldarrikatzen dela. Ez dakit
> halakoak aldarrikatzen lehena zein izan zen. Juan Garziak agertzen du
> murrizketa Kalko Okerrak liburuan, Petrirenak birjasotzen duena *Morfosintaxiaren
> inguruko zalantzak eta argibideak* saioan, baina ez batean, ez bestean
> aipatzen da beste inolako azterketa filologikorik (gustatuko litzaidake
> halako erreferentziak inork aipatzea, badirelakoan…).
>
>
>
> Nire ustea da agian euskararen ahozko garai soiletan arruntagoa zela modu
> anaforikoan 3. mailako erakusleen erabilera, beti ere nahikoa adibide
> urrunak aipatuz, jainkoak, aingeruak, Bibliako zeinahi kontu, edo bestelako
> adibide metaforiko, entzuleak ahoz jasoko zuena. Idatzian, aurreko
> erreferenteak aipatu berri direnean, bertan daudenean, askoz arruntagoa da
> erakusle hurbilagoa erabiltzea, edo behintzat beti da idazlearen aukeran
> distantziak markatzea. Edota bereizketak eginez aipatu berri diren osagai
> desberdinen artean: “Jon eta Ane etorri ziren. Hau bertan geratu zen, hura
> ez.”
>
>
>
> Halakoak dira nire usteak, baina besterena entzuteko prest.
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
> Ikurraz eta *Euskaldun Bihotzekoak* kanpainaren inguruan,
> ikusi: www.euskalnet.net/euskaldunbihotzekoak
> ==================================
> Bittor Hidalgo Eizagirre
> Buztintxulo 72, behea
> 20015 Donostia (Gipuzkoa)
> Euskal Herria (Espainia -gainezarpenez-)
> Tfnoa: 655728290
> posta-e (hobea): bittorhidalgo1 a bildua gmail.com
> posta-e (zahartua): bittorhidalgo a bildua euskalnet.net
> ==================================
>
>
>
>
>
> *Hemendik:* oskar arana <oskar.arana a bildua gmail.com>
> *Bidaltze-data:* 2022(e)ko abenduaren 17(a), larunbata 11:16
> *Hona:* ItzuL <itzul a bildua postaria.com>
> *Gaia:* Re: [itzul] Anafora kasu bat
>
>
>
> Eskerrik asko, Amaia.
>
> Gauza handia baita era honetako zalantzak behin betiko uxatzea....
>
> Mile esker biei....
>
>
>
> Amaia Apalauza <amaia.apalauza a bildua gmail.com> igorleak hau idatzi zuen (2022
> abe. 16, or. 23:36):
>
> Kaixo, Oskar:
>
>
>
> Bai, estandarrerako proposatzen den ereduaren arabera, *haien *eta *haiekin
> *erabiliko genuke hor; bigarren gradukoak erabili nahi izanez gero, izen
> bat gehitu beharko litzateke aurretik, *aholkulari*, *legezko ordezkari*
> eta *mandatariak *biltzen dituen bat (*pertsona*, *profesional*, edo dena
> delakoa).
>
>
>
> Ongi izan,
>
>
>
> Amaia
>
>
>
> Hau idatzi du oskar arana (oskar.arana a bildua gmail.com) erabiltzaileak (2022
> abe. 16, or. (11:20)):
>
> Erakusle anaforikoen gainean ikasitakoak eta irakurritakoak begiratu ditut
> zalantza bat argitzeko (ez luke zalantza izan behar, baina testu argitaratu
> batetik hartutako aipua da, eta zalantza saihestea gaitzago, hartara), eta
> lankidearekin ere aipatu dut.
>
> Zuzentzekoa deritzue adibide hau? (Aitortu behar dut behin eta berriroko
> zalantza dudala, eta, akatsa izatera, sustraiak oso barrenera luzatuta
> dituen zalantza dela, eta beraz, behin betiko "herbizidaren" bila
> natorkizue).
>
>
>
> *"Abstentzio kausa izango da:*
>
> *Ezkontza-lotura edo ezkontzaren antzeko lotura eta laugarren maila arteko
> odol-ahaidetasuna edo bigarren maila arteko ezkontza-ahaidetasuna izatea
> interesdunetako edozeinekin, erakunde edo sozietate interesdunen bateko
> administratzaileekin, edo prozeduran esku hartzen duten aholkulari, legezko
> ordezkari edo mandatariekin, edo horien bulego berekoa izatea edo horiekin
> elkartuta egotea aholkularitza, ordezkaritza edo mandataritzan."*
>
>
>
> Irakurri eta ikasi uste ditudanen arabera, haien eta haiekin beharko luke
> izenordain anaforikoak kasu bietan...
>
>
>
> Mila esker.
>
>
>
>
>
>
>
>
>
> *Oskar Arana Ibabe*
>
> [image: Argazkia]
>
> Leiren, harriz loreak
>
>
>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20221217/aaa973ae/attachment-0001.htm>
-------------- hurrengo zatia --------------
Testu hutsa ez zen mezu bat ezabatu egin da...
Izena: image001.jpg
Mota: image/jpeg
Tamaina: 4975 bytes
Azalpena: ez dago erabilgarri
URL : <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20221217/aaa973ae/attachment-0003.jpg>
-------------- hurrengo zatia --------------
Testu hutsa ez zen mezu bat ezabatu egin da...
Izena: image002.jpg
Mota: image/jpeg
Tamaina: 545 bytes
Azalpena: ez dago erabilgarri
URL : <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20221217/aaa973ae/attachment-0004.jpg>
-------------- hurrengo zatia --------------
Testu hutsa ez zen mezu bat ezabatu egin da...
Izena: image003.jpg
Mota: image/jpeg
Tamaina: 857 bytes
Azalpena: ez dago erabilgarri
URL : <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20221217/aaa973ae/attachment-0005.jpg>