[itzul] Lutherren 95 tesi
karlos_del_olmo a bildua donostia.org
karlos_del_olmo a bildua donostia.org
Al, Ots 28, 10:13:13, CET 2005
Martín Lutero (1483-1546)
Martín Lutero protestantismoa hasi zuen teologo eta erreformatzaile
erlijioso aleman bat zen. Europaren historia berriaren pertsonai nagusi bat
izan zen, bere influentzia politikara, ekonomiara, hezkuntza filosofikora,
hizkuntzara, musikara eta kulturaren beste espazio batzuetara edatu zen.
Gazte bizitza
Eisleben-en jaio zen 1483ko azaroaren 10ean, nekazari familia batean. Bere
aita, Hans Lutero, Mansfeld-eko mehategietan lan egin zuen. Mansfeld,
Magdeburgo eta Eisenach-en edukazio on bat hartu zuen. 1501an Erfurt-eko
unibertsitatean sartu zen. Han 1502an lizenziatu zen eta 1505ean doktoratu
zen. Gero deretxoa ikasi nahi izan zuen, bere aitak nahi zuen bezala, baina
1505eko udan bapatean ikasketak utzi zituen, bere liburuak saldu zituen eta
Erfurt-eko Agustinoen monastegian sartu zen, jokaera hau bere lagun eta
familiari arritu zituen. Monastegian nobiziadoarentzako jarritako legeak
bete zituen baina ez zuen Jaingoikoarenganitzaroten zuen bakea aurkitu.
1506eko udazkenean monjea egin zen eta urte bat geroago apaiz egin zen.
Johann von Saupitz, bere laguna zena eta Agustinoen bikario generala zena,
1508.ean Wittenberg-eko unibertsitatean barneratze maila filosofiko batera
apuntatu zen. 1509.ean teologian lizenziatu zen eta Erfurt-era itzuli zen.
Han klaseak eman zituen eta ikasketak egin zituen. 1510.eko azaroan Erroma
bisitatu zuen zazpi monastegi Agustinoen errepresetatzaile bezala eta
bisitante baten ohiturazko jokaera erlijiosoak bete zituen, baina erromatar
kleroaren mundanitatea indignatu zion. Bere eginbeharrak berriro hazi eta
dembora gutxira, Erfurt-en, Wittenberg-era bidali zuten teologiaren
doktoratua ikasteko. 1512an doktoratu zen eta onartu zuen teologia
biblikoaren katedra, hil arte konserbatu zuena.
Matin Lutero predikatzaile, irakasle eta administratzaile oso aktiboa izan
zen. Bere ikasketak Itun Berrian kristauak beraien fedearengatik, eta
Jainkoaren graziarengatik salbatzen direla eta ez beraien merituengatik
pentsatsera eraman zuten.
Erreformaren hasiera
1517ko urriaren 31an Lutero figura publiko eta arazotzaile batean bihurtu
zen Wittenberg-eko Santu Guztien elizaren atean bere 95 tesiak azaldu
zituenean ( tesiak lanaren amaieran jarritak daude) Uste da Luterok tesi
hauek jarri zituela Wittenburg-eko Santu Guztien Elizaren atean, baina
eruditu batzuek kuestionatu dute historia. Propozizio hauek errebuelo
haundia eragin zuten eta itzuli ziren alemanierara, difusio oso handi bat
lortuz. Lutero indarrekin defenditu zituen bere iritziak Wittenburg-eko
unibertsitate publietako debateetan eta beste hiri batzuetan, Eliza
erromatarraren ikerketa bat eraginez, bukatu zirenak Leon X Aita Santuak
egindako kondenarekin (1520.eko ekainak 15) bere irakasketak salatuz eta
bere eskumikua 1521ean. 1521.eko apirilean Lutero Carlos V.aren aurrean
konbokatua izan zen Worms-eko Dietan eta eskatu zitzaion erretraktatu
zitzala sekular eta eliz-autoritateen aurrean han bilduta zirelarik. Ezetz
esan zuen esanez hori egitekokonbentzitu beharko zutela Idatziak erabiliz
eta arrazoia eta ez dela ona kontzientziaren aurka joatea. Bere deklarazio
famatua "Hemen nago, ezin dut beste gauzarik egin", agian ez da izango
leienda bat baino gehiago. Enperadoreak Lutero kondenatu zuen, baina
Federiko Jakintsuak Wartburg gazteluan preso hartu zuen, han Luterok hasi
zuen Itun Berriaren itzulpena hasi zuen,. Wittenburg-en eragindako
desordenak bere jarraitzaile estremistengandik hirira itzultzera eragin
zioten 1521.eko martxoan, eta han bakea berrezarri zuen sermoi batzuekin.
Nekazarien gerratea
Lutero irakasten jarraitu zuen eta Wittenberg-en idazten baina laister
sartuta ikusi zen nekazarien gerra (1524-1526) inguratu zuten liskarretan.
Iraultzaren buruzagiak eta batez ere Tomás Munzer(anabaptista sektaren
fundatzailea) beren demandak justifikatu zuten Luteroren idatzietan era
txarrean basatzen eta hau apoilatu bazituen ere bere aspirazio politiko
asko, bere argumentu teologikoak faltsuak bezala artu zituen. Nekazariak
biolentziara iritsi zirenean, salatu zituen eta printzipeen esfortzuak
apoilatu zituen ordena ezartzeko. Gero gogorkeria errepuditu eta nobleek
artutako politika bengatzailea eta bere aktitudeak gerrarantz lagun asko
galtzea. Guzti honen erdian eskondu zen Katalina Borarekin, zoriontsuak
izan ziren eta bere emaztea bere bizitzaren kolaboratzaile garrantzitsu
batea bihurtu zen. Bere teologia basikoa artikulatu ondoren bere lehenengo
idatzietan –De la libertad cristiana (1519), A la nobleza cristiana de la
nación alemana (1520), El cautiberio babilonico de la Iglesia (1520), De la
esclavitud del arbitrio (1525)-bere liburu famatuena argitaratu zuen,
Pequeño catecismo (1529). 1955aren eta 1976aren artean publikatu dira
Luteroren obren edizio modernoa, 54 bolumenak dituena. Bere Pequeño
catecismo hizkuntza errez eta aberats batean adierazten du erreforme
ebanjelikoaren teologia, komentatzen forma errez batean 10 aginduak,
Credoa, Gure Aita, Bautismoa eta Eukaristia. Eskumikatu zegoenez, Lutero
utzi zuen erreformatzaileen defentsa, Augsburgo-ko Aitropenean formulatua
(1530). 1532.ean argitaratu zen hebreoren Itun Berriaren itzulpena.
Bitartean bere influentzia hedatu zen europako iparraldetik eta ekialdetik
eta bere prestigioa lagundu zuen Wittenberg zentru intelektual batera
bihurtzen. Bere defentza gobernatzaileen independentzian asko irabazi zion
printzipeen apoiloan, nahiz eta gero bere intenzioa kontrako eran
interpretatu.
Azken Urteak
1537an Luteroren osasuna okertzen hasi zen. Aita Santuak boterera hartzeaz
kezkaturik eta juduek posizio honetaz baliatzen saiatu zirenez Jesusen
mesianismoa kolokan jarriz, Martín Lutero gauza hauen erantzule satitu zen
eta juduen aurkaka manifestua zabaldu zuen. 1546ko neguan eztabaida bat
soluziona zezan deitu zioten, konpondu zuen eta handik gutxira hil zen
(1546.eko otsailaren 6an, Eisleben)
Teologia
Luteroren obraren sutiltasunak, Itun berriaren estudioak influentziatu
zuten bere obra:
Ebangelioa eta legea
Luteroren ustez Jainkoak gizonak nomeiatzen zituen legeen bitartez.
Legeak Jainkoaren exigentziak errepresentatzen ditu. Usteak alde batera
utzita, pertsona orok ezagutzen ditu legeak eta tradizioak, nahiz eta
pekatuak interpretazioa aldatu. Luterorentzat legeak bi funtzio betetzen
ditu. Gizonei uzten die modu batean ordena mantentzen nahiz eta
Jainkoarengandik oso urruti egon pekatu originalaren ondorioz. Gainera
legeak gizonak Jainkoarengana hurbiltzen ditu pekatuaren barkamenarako.
Jainkoak ere gizonekin erlazionatzen da ebanjelioen bitartez non Semearen
sakrifizioa kontatzen den gizonen salbamen gisa. Honek eskatzen duen gauza
bakarra pertsonen onespena da. Luterok uste zuen teologia erratu zela legea
ebanjelioarekin nahasteak eta adierazi zuen bakarrik gizakiak aspira
dezaketela Jainkoaren grazia.
Pekatua
Aipatu zuen kristauak aldi berean pekatariak eta sainduak direla. Santuak
diren bezain beste sinisten dute Jainkoaren bizitza eta ez beraien
aktuetan. Aldiz, pekatua omnipotentea da Elizan munduan bezala eta santua
Jainkozko grazia jasotzen duen pekataria. Honela gizaki orok behar du
Jainkoaren barkamena.
Gurutzeko Teologia
Luterok esan zuen Kristau teologia batipat gurutzeko teologia dela.
Gizakiak ezin dira Jainkoarengana hurbildu filosofia eta etikaren bitartez.
Jainkoari Jainko izaten utzi behar diote. Luterorentzat Jainkoak bere
jakinduria ematen dio; bere boterea sufrimenduaren bitartez eta bizitzaren
esanahi eskutua Jesusen heriotzaren bitartez.
Martín Luteroren 95 tesiak
1. Gure Jaun eta Maisu Jesukristo esan zuenean "Penitentzia egin..."
nahi izan du sinisten duten bizitza osoak penitentzia izatea.
2. Termino hau ezin da ulertu sakramentuaren penitentzia bezala (hau da,
aitortzearekin eta satizfakzioarekin erlazionatuta dagoenarekin)
zelebratzen dena apaizen misterioaren esker.
3. Hala ere, bokabloa ez du apuntatzen bakarrik barruko penitentzia
bati; zeren eta barruko penitentzia nuloa da ez ba du obratzen
kanpotik haragiaren mortifikazio batzuk.
4. Kontzekuentzian pena subzistitzen du nire buruarekiko gorrotoa
irauten duenean (hau da, benetazko barneko penitentzia) esan nahi
duena hura jarraitzen duela zeruko erreinuaren barneraino.
5. Aita Santuak ez du nahi eta ezta erremititu kulparik, berak inposatu
duena salbu, bere arbitrioagatik izanez edo bere kanonen
konformitateagatik
6. Aita Santuak ezin du erremititu kulparik, ez ba du deklaratzen eta
testimoniatzen remititu izan dela Jainkoarengatik, edo remititzen
zertezarekin erreserbatu dituen kasuetan. Hauek menospreziatuak izan
balira, kulpa osotasunez subsistituko da.
7. Inolakoan Jainkoak ez dio kulpa erremititzen inori, aldi berean
humilatu gabe eta gauza guztietan apaizari sometitu gabe, bere
bikarioa.
8. Kanon penitentzialak inposatuak izan dira bakarrik bizidunei eta ezer
ez da inposatu behar hilzorian daudenei kanonetan ohinarriturik.
9. Horregatik Izpiritu Santuak benefiziatzen gaitu Aita Santuaren
pertsonean, nor beti bere dekretuetan exzepzio bat egiten du hil eta
beharrezko kasuetan.
10. Gaizki eta torpeki egiten dute apaizak erreserbatzendetelak
hilzorian daudenei pela kanonikoak purgatorioan.
11. Zizaina hau, pena kanonikoa purgatorioaren pena bihurtzen
duena, gotzaiak lo egiten zuten bitartean jarrita dagoela dirudi.
12. Aintzinan pena kanonikoak ez ziren inposatzen gero, baizik eta
absoluzioaren lehen, benetazko kontriziozko froga bezala.
13. Hilzorian daudenak bere erru guztial barkatuak dituzte, eta
jadanik hilal dira lege kanonikoentzat, beraietaz aparte geratuz.
14. Pureza edo karidade inperfektoak dakartzate hilzorian
dagoenentzat, beharrez, izu handia; hau handiago da haiek txikiagoak
diren einean.
15. Izu hau beraiek bakarrik nahikoak dira (beste gauzataz ez
hitzegiteko) purgatorioaren pena egiteko, zeren eta oso hurbil daude
desesoerazioaren izuan.
16. Ba dirudi, infernuak, purgatorioak eta zeruak beraien artean
diferentziatzen dira desesperazio bezala, ia desesperazioa eta
salbatzearen segurtasunean.
17. Beharrezkoa iruditzen da purgatorioaren arimentzat, izua
jeisten den einean karitatea igotzea.
18. Eta ez dirudi frogata, arrazoiagatik edo Idatziengatik izanez,
arima hauek kanpo daudenik merituaren edo karitatearengatik.
19. Eta ezta ez du frogata iruditzen purgatorioaren arimak,
gutxienez guztiak, beren ongiabenturatzearen zerteza dutela eta ezta
gu seguru osorik izatea hortaz.
20. Beraz, Aita Santuak remisio plenarioaz hitzegiten duenean pena
guztietaz, beraien barkamena soilik esan nahi du, baizik eta berak
inposatu zuenarenak.
21. Kontsekuentziez, gaizki egiten dute indulgentzien predikatzaile
haiek afirmatzen dutenak gizonak absueltoa.
22. Beraz Aita Santuak ez du remititzen penarik purgatorioaren
arimei, zein beren kanonen arabera, bizitza honetan ordaindu behar
izan zutenak.
23. Norbaiti eman ahal izaten ba da pena guztien remisioa , seguru
da hori bakarrik eman daitekela perfektuei, hau da, oso gutxiei.
24. Arrazoi honengatik, jendearen parte gehiena gezurturik dago
beharrez indiskriminatu horren eta penen liberatzearen aginduaz.
25. Aita Santuak daukan boterea purgatorioan, edozein apaiz edo
gotzai dauka bere parrokiarengan.
26. Oso ondo prozeditzen dio Aita Santuari arimen remisioa
purgatorioan, ez giltzen boterearen birtutean (ez dauzkagunak),
baizik eta interzesioaren bidetik.
27. Mera dotrina da haiek esaten dutenek moneta kutxan sartzen den
momentu berean arima egan ateratzen dela.
28. Egia da, tintineatzean, moneta kutxan erortzen dela, abarizia
gehitzen joan daiteke, baina elizaren intersekzioa jainkooaren
boluntatean bakarrik oinarritzen.
29. Nor daki purgatorioko arimak redimituak izan nahi diren?jakin
behar da San Severinori eta San Pascuali gertatutakoa
30. Inor ez dago seguru bere kontradizioaren sinzeritateaz
31. Zen arraroa den egiazko gizon penitentea, indulgentziak hartzen
dituen bezain arraroa , hau da, oso arraroa dela.
32. Bizitza guztirako kondenatuak izango dira, beren maisuekin,
ziur daudela uste dutenak beran salbazioa indulgentziak aurkeztu
ondoren izango dituztenak
33. Asko zaindu behar gara, Aita Santuaren indulgentziak jainkozko
dohaia delauste dutenak eta horren ondorioz gizona jainkoarekin
elkartzen da
34. Barkamena ongizate sakramentualerako deritzon, eta hauek
gizonak ezarri ditu
35. Arimak berrezkuratzen dituztenak erlijio antikristau bat
predikatzen dute
36. Edozeim egiazko kriztau damutua eskubidea dauka erremizio
plenoari eta ,nahiz eta indulgentzi eskutitzarik gabe
37. Egiazko edozein kristau parte har dezakekristau edozein
ekintzetan , parte hartze horrek jainkoarengandik hartua izan da
38. Aldiz , Aita Santuarengandik jasotako partizipazioak ez dira
ukatu behar; Jainkozko iragarkia bait da.
39. oso zaila da teologoarentzat herriaren aurrean matizatzea
kontradizioaren berekotasuna
40. egiazko kontrdizioak gaizkiak maite ditu, baina
indulgentzienzabalkuntzak eragitan du gaizkiak oso txarrak izatea
41. indulgentziak apostolikoak herriari kontu handiz azaldu behar
zaio, herriek ez dezan uste karitate obra onenik jaimkoaren onenik
jasoko dutenik
42. kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuaren intentzioa ez dela
indulgentziak miserikordia egiteekin komparatu behar
43. irakatsi behar zaie garrantsitsuagoa dela pobre bati laguntzea
indulgentziak baino
44. karitatea obren bitartez handitzen da eta gizona hobea izatera
iristen da edozein penatik askatua
45. kristau batek pobre bati dirua ematen ba dio begiratu gabe
jainkoa indignatzen da onekin
46. kristauei irakatsi behar zaie behartutak daudela soilik
beharrezkoa edukitzera
47. kristauei irakatsi behar zaie indulgentzien erosketa norberaren
araberakoa dela eta ezdela obligatorioa
48. kristaueui irakatsi behar zaie Aita Santuak nahiago duela
pertsona bati errezatzea dirua ematea baino
49. Kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuaren indulgentziak
erabilkorrak direla beraiengan ez baldinbadute konfidantzarik
jartzen, baina oso nobizioak bai, beraien erruz, Jainkoarengan
daukaten izua galtzen dute.
50. Kristauei erakutsi behar zaie Aita Santuak jakin izango ba
zituen indulgentzien predikatzaileen exakzioak, nahi izango zuen San
Pedroko parrokia hauts-etara txikituko ba lira, azalarekin,
haragiarekin eta hezurrekin egin baino lehen.
51. Kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuak prest egongo zela,
bere egin beharra den bezala, bere pekulioa ematera haietako askoei
indulgentzia pregoneroek dirua atera dizkietakoei baita horretarako
San Pedro basilika saldu izan behar ba zuen ere.
52. Utsa da salbamena izateko indulgentziak aurkeztea, nahiz eta
Aita Santua bere arima ordain bezala jartzea arren.
53. Elizaren etsai dira indulgentziak predikatzeko Jainkoaren hitza
baztertzen dutenak beste elizetan.
54. Jainkoaren hitza mespresatzen da sermoi batean indulgentzian
denbora luzeagoa ematen bazaio hitzari baino.
55. Aita Santuaren intentzioa da indulgentziak kanpai batekin
zabaltzea bada ebanjelioa 100 kanpaiekin predikatu dezatela.
56. Elizaren tesoroak, bertatik Aita Santuak indulgentziak banatzen
dituelarik, ez dira ezagunak ezta Jainkoaren herriaren artean.
57. Indulgentzia zabalduz dirua irabazten dutenek hau gordetzen
dute eta ez gastatzen.
58. Ez dira Kristoren ezta santuen meritua gizonaren grazia,
gurutzea, hilketa eta meritua.
59. Lorenzo Deunak esan zuen elizaren altxorrak behartsuak zirenak
zirela, baina hori bere garaian izan zen.
60. Ez dugu exageratzen esaten dugunean altxor hau elizaren giltzek
osatzen dutela (Kristoren merituak donatuak).
61. Pekatuak barkatuak geratzeko nahikoa da Aita Santuak onespena
ematea.
62. Elizaren egiazko altxorra Jainkoaren graziaren eta gloriaren
ebanjelioa da.
63. Hark ere altxor hau gorrotatua da, zeren eta lehenak oso atzean
uzten bait ditu.
64. Ordez, indulgentzien altxorra, arrazoiarekin, ona da zeren
egiten du azkenak lehenengoak izatea.
65. Horregatik, ebanjelioaren altxorrak sare batzuk dira beste
garai batean gizon aberatsei arrantzatzen zirelarik.
66. Indulgentzia altxorrak sare batzuk dira noon orain gizon
aberastasuna arrantzatzen da.
67. Predikatzaileak predikatzen duten indulgentziak, ulertzen da
egia direlagarrantziak ematen dutenean.
68. Aldiz, esker txikienak dira Jainkoaren eta gurutzearekin
graziekin konparatutak.
69. Gotzaiak eta apaizak komisarioei indulgentzi apostolokoa
reberentzi guztiarekin admitituena derrigortuak daude.
70. Baina beharra daukate bere begi eta belarri guztiekin
bijilatzea, gizonak Aita Santua esandakoa predikatzeko eta ez beraiek
nahi dutena egiten dutenik.
71. Indulgentzia apostolikoen egiaren aurka hitz egiten duena,
madarikatua da.
72. Baina indulgentzien predikatzaileen ardura dena aldiz, santua
da.
73. Horrela Aita Santua zuzen ezartzen du eskumikua zerbait
planeatzen dutenen aurka.
74. Egiaren perjuizioa integratzen dutenei indulgentzien
pretestuarekin kondenatzen saiatzen da.
75. Disparate bat da pentsatsea Aita Santuren indulgentziak
absolbitzekoeragina dutela.
76. Beste aldetik esten dugu Aita indulgentziak ezin dezaketela
ezabatu ezta pekaturik txikiena.
77. San Pedro gaur egun Aita Santua izango balitz eta grazia
haundiagoak eman ezingo zuela esatea, Aita Santuaren eta San Pedroren
aurkako blasfemiak dira.
78. Aldiz, gaur egungo Aita Santua, beste edozein bezala, grazi
haundiagoak dauka
79. Blasfemia da konparatzea arima papelekin egindako gurutzea
Jesusen gurutzearekin.
80. Gotzaiak, apaizak eta teologoak aurpegia eman beharko dute
elkarrizketa hauek herriari ematea permititzeagatik.
81. Indulgentzien predikazio arbitrari hau egiten du
82. Adibidez: Zergatik Aita Santua ez du purgatorioa uzten karitate
santuarengatik eta arimen beharrengatik?
83. Modu berean: Zergatik bizi dira mezak eta hileengatik
anibertsarioak eta zergatik Aita Santua ez du itzultzen edo
permititzen du erretiratze horrekin aberasten diren institutuei,
zeren ez da zuzena redimituengatik otoitz egitea?
84. Modu berean: zer da Jainkoaren eta Aita Santuaren piedate berri
hau, pekatariei diruaren bitartez errugabeak bihurtzen dituena?
85. Modu berean: Zergatik penitentzi kanonak asetzen dira
indulgentzia konzensioekin, besteen diruarekin eraiki ordez?
86. Modu berean: Zergatik Aita Santua ez du eraikitzen basilika bat
dere diruarekin, besteen diruarekin eraiki ordez?
87. Modu berean: Zer da Aita Santua redimitzen duena?
88. Modu berean: Zer gertatu daiteke elizan Aita Santua egunero
ehun aldiz remisio hauek onartutuko ba zuen?
89. Aita Santuak arimen salbazioa bilatzen ba du eta ez diruaren
salbazioa, Zergatik kendu zituen eskutitzak eta indulgentziak
diruaren bezain onak ba ziren?
90. Argumento laiko hauek reprimitzea, esan nahi du Aita Santua
kristauen desditzuan kontributzen duela.
Karlos del Olmo
karlos_del_olmo a bildua donostia.org
943424286
ItzuL posta zerrendari buruzko
informazio gehiago