[itzul] Laranjarena/ laranjazkoa?

[Mikel Haranburu]

Ni ere ez naiz tematuzalea; izan ere, itzullisten izena emanda banago 
ikasteko asmotan nago. Eta eskerrik asko
afera hauetan denbora askotxo ematen duzuenoi.

Ni ados nago horrekin, patata-tortilla eta laranja-ura edo laranja-zukua 
ezin egokiagoak dira; nirean seinalatu
nahi nuena zera zen, gaztelaniazko "de" preposizioari dagozkion 
esapideak moldatzeak arazoak sortzen dituela
batzutan, batetik, eta bestetik, euskaldun jatorrek ez dituztela beti 
hizkuntzaren gakoak perfektuki entelegatzen,
zoritxarrez.
Nire zalantzak eta guzti, ontzat eman behar da laranja-zukua laranjaren 
zukua dela. Laranjak eman duena, edo
daukana. "zuku bat laranjana" ordea, desberdin dakusat. Eta "bokadillo 
bat, gaztana" ere bai. Bestela, ontzat eman
behar da "gaztaren bokadillo bat"? Kalkoari izkin eginez (hortik heldu 
baita, nire aburuz, esamolde hori:
un bocadillo=bokadillo bat; de queso=gaztana).

"De" horrek bestelako kontuak ere badakartza: "estoy mal de la rodilla": 
"belaunetik gaizki", edo "eskuetatik ongi
nago" pilotarien ahotan... ("burutik..." baina burua eta gu gauza bera 
garelakoan...)
Baina izan dadila hizkuntz ikuspegi nirea baino zabalago, funtsatuago, 
benetakoagoa kontu horietaz argi egin dezana.
Gaizki esanak barkatu.
Mikel


og., 2011.eko otsren 10a 22:04(e)an, Juan Garzia Garmendia(e)k idatzi zuen:
> Ez dut luzatu edo tematu nahi kontu horrekin, baina bai argitu, berriro,
> nabarmen dena: "-zko" mordo galanta aurkitu daiteke bestelako adierazpide
> askotarikoetan, baina "patatazko tortilla" zein "laranjazko ur" eredu hori
> ez da existitu orain arteko euskaran.
>
>   Asmatzea edo proposatzea libre da, noski, baina hori hizkuntza-ingeniaritza
> litzateke, izatekotan, eta txarra, nire ustez, kasu honetan behintzat,
> hizkuntzak berez baduena ("patata-tortilla", "laranja-ura) alferrik
> maiseatzera baitator.
>
> Euskara normalean, bada, hortik aurrera hasten da eztabaida: ea "zerekin
> egindako( bokadillo)a" edo "zertatik ateratako( zuku)a" baino adierazpide
> laburragoren batera ekar daitekeen zera (elkarketara jo gabe):
>
> "zerekiko( bokadillo)a" zein "zertatiko( zuku)a" teorikoegiak dira, eta
> "zerezko( bokadillo/zuku)a" desegokiak esanahiz.
>
> Ezbide horretan, nik hurbilen ditudan hizkeretako hiztunek "zeren(
> bokadillo/ur)a" asmatu zuten aspaldi ("nolako( bokadilloa/zuku)a"
> orokorragoarekin batera.
>
> Kalkoa dela? Eta? Joskera horrek arazorik badu (eta badu:errepasatu nire
> lehen mezua), ez da jatorri(z)ko bekatu horrengatik, egitura konplexuetan
> motz geratzen delako baizik: hitz-elkarketei gertatzen zaien bezala, nahiz
> horiek superjarrok izan, batere "de"rik zerik gabe.
>
> Azken ohar etsia: hemen inor ez da aditu edo ezaditu, ITZULkide baizik.
>
> Hori bai: debekatuta badago zerbaiti buruz ustez zerbait jakitea, gaztigatu.
>
>
>
> 2011/2/10 Mikel Haranburu<musdeh a bildua terra.es>
>
>> Ez dut uste nire pertzepzio urriak inongo euskaldun jator eta axolatirik
>> ezertara eraman lezakeenik, are gutxiago hiztun axolagaberik, baina hiztun
>> jator horiek berek hainbat oker, hankasartze eta axolagabekeria egin ohi
>> dute, denok dakigunez, hiztun perfekturik ez baita inon. Aurpegiak milaka
>> dituen gaztelaniazko "de" hori hainbat modutara bihurtu dute euskaldunek,
>> esanahia zein den. Beharbada galdera egiteko beste modurik egon liteke eta
>> haiek aurkitu, jakintsuen laguntzaz.
>> Ez dago nire pertzepzioa inoren jakinduariaren gainetik. Gaixoa ni!
>> Hala ere, -ko atzizkia edozeri eratxekitzen ahal badiogu, ez dut zer
>> arrarorik ikusten zurez egindako altzariari zurezko esateko, ez eta oinez
>> ibiltzen denari oinezko deitzeko, edo tortilaz egindako bokadiloari
>> tortilazko, edo patataz egindakoari patatazko tortila. Galdera nola egin
>> nire proposamenik? Ez, ez, zuek guztiok edo gehienok jakinduria handiagoa
>> duzue nik baino. Nik pertzepzio soila; adituren batek txostena burutzeko
>> badu, egin eta orduan jakinen dugu besteok ere.
>> Mikel
>>
>> og., 2011.eko otsren 10a 17:30(e)an, Juan Garzia Garmendia(e)k idatzi zuen:
>>
>>   Barka narraskeria, eta bota aurrekoa zaborretara:
>>> Hara! Eta, orduan, sistematikoki "ze(r)ena nahi duzu bokadilloa?"
>>> galdetzen
>>> duten hiztun arrunt (axolagabe baina) jatorrek zer egin behar dute:
>>> atzizki
>>> hori jan eta jakia ahaztu, zure pertzepzio hori dela eta?
>>>
>>> Zein da zure proposamen desgaztelaniaztatua, jakin baliteke?
>>>
>>> 2011/2/10 Juan Garzia Garmendia<juangarzia a bildua gmail.com>
>>>
>>>   Hara! Eta, orduan, sistematikoki "zerena nahi duzu bokadilloa?" galdetzen
>>>> dute hiztun arrunt (axolagabe baina) jatorrek zer egin behar dute, -re
>>>> hori,
>>>> eta jakia ahaztu, zure pertzepzio hori dela eta?
>>>>
>>>> Zein da zure proposamen desgaztelaniaztua, jakin baliteke?
>>>>
>>>>
>>>>
>>>>
>>>>
>>>> 2011/2/10 Mikel Haranburu<musdeh a bildua terra.es>
>>>>
>>>> Hortaz, laranjazko zukua ez da "taxuzko esapidea", baina zukua laranjana
>>>>
>>>>> bai dela "esapidea taxu(re)na".
>>>>>
>>>>> Nire pertzepzioan, "tortila patatana" irtenbide kaxkarra da, hiztunek
>>>>> axolagabekerian emandakoa. Areago,
>>>>> ausartuko nintzateke esatera "patatarena" ez duela inork esango,
>>>>> disimulatu beharrean, -re sartuz gero argi
>>>>> dagoelako zuzengabekeria dela.
>>>>>
>>>>> Jakintsuok esan, baina gaztelaniazko (!?) "de" horren arazo betierekoa
>>>>> eta
>>>>> guztizkoa da.
>>>>>
>>>>> (Eta "euskaldun de mierda" zer, kakazkoa ala kakana)  ;-))
>>>>>
>>>>> Mikel
>>>>>
>>>>> az., 2011.eko otsren 09a 15:22(e)an, Juan Garzia Garmendia(e)k idatzi
>>>>> zuen:
>>>>>
>>>>>   <<"laranjazko zukua" ondo legoke, osagai bakarra laranja delako eta
>>>>> hori
>>>>>
>>>>>> besterik ez da erabiltzen.
>>>>>>
>>>>>> Ez ba: "laranjazko zukua" ez da inondik inora ere egokia (sintaxi
>>>>>> hutsez
>>>>>> ongi eratua izan arren) orain arteko euskaran.
>>>>>>
>>>>>> Teorizazio teorikoak asko teoriza daitezke, baina "laranja(ren)
>>>>>> ura/zukua"
>>>>>> ez da "harrizko etxea" bezalakoa hizkuntzarentzat. Era berean
>>>>>> "txekorrezko
>>>>>> haragi/okela"rik ere ez dago zerupe honetako euskaran.
>>>>>>
>>>>>> Halako soiletan, ez da dudarik: hitz-elkartea da ohikoena, eta,
>>>>>> bestela,
>>>>>> "zeren (ur/haragi)a". Lehen osagaia konplexua denean, hor sortu ohi da
>>>>>> zalantza, hiruko elkarteak bakan baino ez baitira erabiltzen ("arrosa
>>>>>> gorri
>>>>>> sorta"): ?patata-arrautzopil ogitartekoa.
>>>>>>
>>>>>> Kasu horretan, ahal dena egiten da; batez ere, bide hoberik ezean,
>>>>>> "zeren
>>>>>> ura/haragia" ez bezala, "zeren ogitartekoa" naturala ez den kasuetan,
>>>>>> "ogitarteko bat, zerena/zerekin" eginez:
>>>>>>
>>>>>> bokadillo/bokata bat(,) patata-tortilla(re)na/tortilla(re)kin
>>>>>>
>>>>>> Eta hor izaten da arriskurik handiena asmakerietarako:
>>>>>>
>>>>>> *patata-tortillazko bokata bat
>>>>>> *lursagar-arrautzopilarekiko ogitartekoa
>>>>>>   *lursagar-arrautzopildun ogitartekoa
>>>>>>
>>>>>> Eta abar.
>>>>>> Zure euskaldun zinezko horiek dute, bada, Amaia, espero izatekoa zenez,
>>>>>> arrazoia. Bestea, euskara berria da, izatekotan... Edo garbiago esanda,
>>>>>> ausar nadin, euskara txarra, besterik gabe.
>>>>>>
>>>>>> Hori bai: inork ezin bermatu euskararik txarrena nagusitu(ko) ez denik
>>>>>> eta
>>>>>> orain arteko egokiena arkaismo pedante bilakatu(ko) ez denik.
>>>>>>
>>>>>> Hori gertatu(ko) bada ere, ordea, ez diezaiogun geuk gehiago lagundu.
>>>>>> 2011/2/9 Kepa Diegez<kepa.diegez a bildua gmail.com>
>>>>>>
>>>>>>
>>>>>>