[itzul] repulpable

Or, Eka 18, 13:19:28, CEST 2021

Ados nago zurekin, Alfontso: guztiak behar du bere testuingurua. Baina,
nire ustez, gure artean gehiegitan ikusten da itzulpenetan perifrasietara
jotzearen (des)bidea.

Adibidez: EUSKALTERMen "arrogación de atribuciones" begiratzen duzu, eta
honako "termino" hau ematen dizu: "inoren eskudantziak nork bere
buruarentzat hartze". Zer termino dira "inoren eskudantziak nork bere
buruarentzat hartze" bezalako perifrasiak? Hori al da euskarazko
terminologia lantzea?

Erdarazko substantiboa itzultzeko euskaraz perifrasi bat ematea oso
badaezpadako bidea iruditzen zait, eta hori oro har esaten dut,
EUSKALTERMeko adibide horretaz harago. Kasu zehatz baten estualditik
irteteko balio lezake, baina ez luke inola ere ohiko jokaera izan behar:
oraingo atea irekitzen dizu, baina beste esaldi batzuetan txertatzeko, mila
katramila.

Horregatik, oro har eta ahal dela, erdarazko hitz bakarraren euskarazko
ordaina emateko hitz bakarra ere ematea da komenigarriena, nire ustez.

ORATU/ORETU aferari buruz, bai, egia da: Euskaltzaindiak "oratu" jaso du.
Aginpidearen argudio formal hori hor dago, eta jarraitu beharrekoa da.
Kitto. Euskaltzaindiak, jakitun izanda ere ORATUren aldeko erabakia
harturik atea irekitzen ziola homofoniari (eta ez horri bakarrik: baita
"homoidazkuntzari" ere, eta barka hizñoa) eta, beraz, nahasbide gutxi-asko
larriari, nahiago izan du, antza, lekukotasunen pisuari erreparatu, ezen ez
argitasunarenari.

Baina Euskaltzaindiaren Hiztegiak berak argi asko erakusten digu ez dagoela
"arau" izena merezi duen inolakorik, substantibo edo adjektibo batean
oinarrituriko aditza sortzerakoan bukaerako bokala -A bihurtzera behartzen
duenik. Aurreko mezuan aipatu ditudan IZAPIDETU eta GORDAILUTUz gain,
honako hauek ere aintzat har daitezke:

   - BAREtik ez da BARATU sortzen, BARETU baizik.
   - BEROtik ez da BERATU sortzen, BEROTU baizik.
   - ESKUORDEtik ez da ESKUORDATU sortzen, ESKUORDETU baizik.
   - HESItik ez da HESATU sortzen, HESITU baizik
   - HEZEtik ez da HEZATU sortzen, HEZETU baizik.
   - HOBEtik ez da HOBATU sortzen, HOBETU baizik
   - MEHEtik MEHATU nahiz MEHETU sortzen dira.
   - MUTUtik ez da MUTATU sortzen, MUTUTU baizik.
   - GAZTEtik ez da GAZTATU sortzen, GAZTETU baizik.
   - POBREtik ez da POBRATU sortzen, POBRETU baizik.
   - SENDOtik ez dakit SENDATU datorren, baina SENDOTU behintzat, bai.
   - SINPLEtik ez da SINPLATU sortzen, SINPLETU baizik.
   - TENTEtik ez da TENTATU sortzen, TENTETU baizik.
   - MORE, GORRI, ZURI, HORIk ez dute MORATU, GORRATU, ZURATU, HORATU
   ematen, baizik, MORETU, GORRITU, ZURITU, HORITU.

Hori horrela, bokal-aldaketa egitera behartzen duen "arau"rik ez dagoenez,
askoz garrantzitsuagoa iruditzen zait, aditzaren forma gailendua nahiz
lehenetsia erabakitzerakoan, nahasbideari itzurtzearen irizpidea
erabiltzea, ezen ez, itsuki, lekukotasun-gehiengoarenari heltzea.

Xabier Aristegieta

Hau idatzi du Alfontso Mujika Etxeberria (a.mujika a bildua elhuyar.eus)
erabiltzaileak (2021 eka. 18, or. (11:17)):

> Nik ere nahiago dut hitz bakarrean ematea, jakina. " Garrantzitsuena da
> euskaraz ere hitz bakarrean ematea" baieztapenak testuingurua behar du,
> "garrantzitsuena da euskaraz ulertzea" baieztapenak ere testuingurua behar
> lukeen bezalaxe. Testuinguru handirik gabe plazaratu zuen gaia galdegileak
> (ez genekien dibulgazio-testu bat zen, testu tekniko bat zen, iragarki
> baterako lema bat zen edo testu zabalago baten barneko perpaus huts bat
> zen). Horregatik aipatu nuen bide ez-terminologikoa, aukera gisa, eta
> bestelako burutapenak. Geroagoko beste mezu batean etorri ziren
> testuinguruari buruzko zehaztapenak, eta garbi ikusten zen, galdegileak
> berak adierazi bezala, definizio-itxurako parafrasia ez zela, hor, egokia.
>
> <ore" + TU> baturak "oretu" edo "oratu" eman behar lukeen eztabaida
> teorikoa da. Kontua da *oratu *eman duela Euskaltzaindiak, hala erabaki
> du behintzat bere hiztegian, tradizio nagusiari erreparatuta (*Orotariko
> Euskal Hiztegi*an *oratu, oratzaile, oramahai, oraska* sarrerak daude), *albistatu,
> berdatu, goldatu, merkatu, xedatu*... dauden bezala. Gaur lehen aldiz
> eman beharko bagenu nola emango genuke, *oretu *egingo genuke? Ez dakit,
> beharbada, baina hipotesien arloko eztabaida litzateke.
>
> Nik ez diot arazorik ikusten *-garri* atzizkiari; eragozpena ez daukat
> hor, homografian (eta eufonian) baizik.
> <https://www.elhuyar.eus/>
>
> *Alfontso Mujika Etxeberria*
>
> *Hizkuntza eta Teknologia*
>
>
> Zelai Haundi 3 - Osinalde industrialdea
>
> 20170 Usurbil (Gipuzkoa)
>
> Tel.: (+34) 943 36 30 40 | Luzp.: 217
>
> a.mujika a bildua elhuyar.eus |  <a.mujika a bildua elhuyar.eus>*www.elhuyar.eus*
> <https://www.elhuyar.eus/>
>
> <https://www.elhuyar.eus/>
>
> *PRIBATUTASUN-POLITIKA* <https://www.elhuyar.eus/eu/pribatutasun-politika>
>
>
> Hau idatzi du Xabier Aristegieta (allurritza a bildua gmail.com) erabiltzaileak
> (2021 eka. 18, or. (08:02)):
>
>>
>> Ideia batzuk:
>>
>> 1.- Garrantzitsuena da euskaraz ere hitz bakarrean ematea. Bestela,
>> betiko joera etxekaltearekin gabiltza: beste hizkuntzetan hitz bakarraren
>> erosotasunaz adierazten dena, esaldi baten astuntasunaz adierazi behar
>> izatea euskaraz: euskaldun guztiontzat (eta ez bakarrik marketinlarientzat)
>> neke gehigarria. Erdaldunak aise, eta euskaldunak alferrik nekarazi.
>> Jokaera zeharo etxekaltea, nire ustez. Bestetik, sasiirtenbide perifrastiko
>> horiek euskarazko terminologiaren lanketari zer ekarpen egiten diote?
>> Hutsaren hurrengoa. Eta, bestetik ere, ez dut ikusten zergatik
>> gaztelaniadun batentzat “repulpable” bezalako hitz bat irensgarriagoa izan
>> beharko litzatekeen euskarazko dena delako ordain hitzbakarra euskaldun
>> batentzat baino.
>>
>> 2.- Ez dut ulertzen zergatik “ore”+ TU baturak “orAtu” eman beharko
>> lukeen, “orEtu” eman beharrean. “Oratu” aditzarekiko homofonia saihestea ez
>> baldin bada, bere horrexetan, pisuzko argudioa, gogora dezagun ezen,
>> Euskaltzaindiaren beraren hiztegiaren arabera, “izapide” + TU baturak
>> “izapidETu” ematen duela, ez “izapidAtu”. Berdin gertatzen da, beste
>> adibide bat jartzearren, “gordailu” + TUrekin: “gordailUtu” jasotzen du
>> Euskaltzaindiaren Hiztegiak, ez “gordailAtu”.
>>
>> 3.- -GARRI atzizkiaz: “konpostagarri” eta “birziklagarri”ri pasatzen utzi
>> ondoren, agian berandu samar da “berroregarri” edo “birpulpagarri”ko -GARRI
>> atzizkiari atea ixteko, ez? Dena den, pentsatzen nuen -GARRIren inguruko
>> eztabaida hori gainditua zegoela. Bilaketa azkar batean, “konprenigarri”
>> eta “kontagarri” aurkitu ditut Euskaltzaindiaren Hiztegian. Bi adibide xume
>> aipatzearren.
>>
>> Xabier Aristegieta
>>
>>
>> El El jue, 17 jun 2021 a las 19:36, BERBA iratxe ormatza imatz <
>> iraberba a bildua gmail.com> escribió:
>>
>>> Eskerrik asko, azalpenagatik, Alfonso.
>>>
>>> Kontua da edalontzi baten kanpoaldeaan idatzi nahi dituztela, euskaraz
>>> eta gaztelaniaz, 3 berbak. Esaldi batek buruko min handia eragingo lieke
>>> marketinekoei... Berba bat behar dute...
>>>
>>> Iratxe oi
>>>
>>>
>>> Alfontso Mujika Etxeberria <a.mujika a bildua elhuyar.eus> igorleak hau idatzi
>>> zuen (2021 eka. 17, Osg 6:10 PM):
>>>
>>>> Beharbada, <*material hori konpostagarria eta birziklagarria da, eta
>>>> berriro paper-ore bihur daiteke*> esanda konpon liteke, nahiz eta ez
>>>> izan konponbide terminologikoa.
>>>>
>>>> Arazo nagusia, nire ustez, hau da: "orea"/"paper-orea" erabiltzen da
>>>> papergintzan, eta "paper-pulpa" ez da erabiltzen (*pulpa*, *Euskaltzaindiaren
>>>> Hiztegi*aren arabera, hau da: iz. Erremolatxa-azal lehorra, ganaduaren
>>>> bazkatarako erabiltzen dena)
>>>> Baina *ore egin* edo *oratu *aditzetatik abiatuta zaila da adjektibo
>>>> "irensgarri" bat lortzea (*oragarri *aktiboa da, "oratzen duena",
>>>> beste *oratu *homografotik aterea; eta homografia alde batera utzita
>>>> ere, ez dut uste *berroragarria *"irensgarria" litzatekeenik).
>>>>
>>>> <https://www.elhuyar.eus/>
>>>>
>>>> *Alfontso Mujika Etxeberria*
>>>>
>>>> *Hizkuntza eta Teknologia*
>>>>
>>>>
>>>> Zelai Haundi 3 - Osinalde industrialdea
>>>>
>>>> 20170 Usurbil (Gipuzkoa)
>>>>
>>>> Tel.: (+34) 943 36 30 40 | Luzp.: 217
>>>>
>>>> a.mujika a bildua elhuyar.eus |  <a.mujika a bildua elhuyar.eus>*www.elhuyar.eus*
>>>> <https://www.elhuyar.eus/>
>>>>
>>>> <https://www.elhuyar.eus/>
>>>>
>>>> *PRIBATUTASUN-POLITIKA*
>>>> <https://www.elhuyar.eus/eu/pribatutasun-politika>
>>>>
>>>>
>>>> Hau idatzi du LARRINAGA LARRAZABAL, ASIER , ItzuL-en bidez (
>>>> itzul a bildua postaria.com) erabiltzaileak (2021 eka. 17, og. (16:45)):
>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Ingelesez ere "repulpable" esaten dela ikusita (eta "repulping",
>>>>> "repulpability"...), euskaraz "birpulpagarri" esango nuke.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Elhuyarrek "pulpa" badakar.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Asier Larrinaga Larrazabal
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> *From:* iratxe ormatza imatz [mailto:iraberba a bildua gmail.com]
>>>>> *Sent:* jueves, 17 de junio de 2021 16:35
>>>>> *To:* ItzuL
>>>>> *Subject:* [itzul] repulpable
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Arratsalde on:
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Horren baliokidea behar dut euskaraz. Material bati egiten dio
>>>>> erreferenzia, eta material hori konpostagarria, biziklagarria eta
>>>>> “repulpable”-a da.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Hau da “repulpado” Ingeniarien erret-akademiaren arabera: En los
>>>>> materiales compuestos, especialmente tipo brick, éstos se mezclan en un
>>>>> tambor con agua y se agita la mezcla entre 15 y 45 minutos, hasta las
>>>>> fibras de papel se separan del polietileno y del aluminio, que son
>>>>> retenidos después en una zona de criba. Tras ser secadas, las fibras de
>>>>> papel se utilizan para fabricar nuevos productos de papel reciclado, como
>>>>> cartón, bolsas, sacos de papel y hueveras.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Ez dut ezer aurkitu, Euskalbarreko baliabideeetan.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Ba al dago inor lanean  edo erantzuteko moduan arratsalde euritsu
>>>>> honetan? Bezeroak gaur arrastian behar du erantzuna...
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Eskerrik asko, aldez aurretik,
>>>>>
>>>>> iratxe oi.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>>   <http://www.eitb.eus/link-banner-email-ezkerra/>
>>>>> <http://www.eitb.eus/link-banner-email-eskuma/>
>>>>>
>>>>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20210618/93c8b734/attachment-0001.htm>