[itzul] Joan Alonso: itzulpengintza eta matematika

[karlos_del_olmo a bildua donostia.org]

      Literatura eta matematikak                                           
                                                                           









                                                                            
 Batzuetan, elkarren hain urruti, ustez, dauden bi eremuak gurutzatuz,      
 gogoetaren bat egin daiteke.                                               
                                                                            
 Zenbatu berri ditut Harold Bloomek bere Mendebaldeko kanona delako         
 horretan argitaratzen dituen liburu-zerrendak, eta okerrak oker, 1.521     
 liburu agertzen dira berorietan. Noski, zerrenda hasiera batean ematen     
 duena baino zehaztugabeagoa da, autore askoren azpian «antologia», «       
 relatos», «obras en prosa» eta horrelakoak ikusten direlako.               
                                                                            
 Noski, zerrenda eztabaidagarria baino eztabaidagarriagoa da, aski izaten   
 delako norberak ongi ezagutzen duen autore bat hartu, baieztatzeko         
 irizpidea baino, askotan desinformazioa eta ezezagutza jartzen dituela     
 agerian Bloomen aukerak. Noski, aukera batzuk guztiz kapritxosoak dira,    
 eta ausentzia batzuk, deigarriak. Noski, kanon bat, eta are kanon          
 mendebaldar bat egin nahi izateko asmoa bera oso diskutigarria litzateke.  
 Baina, gezurra badirudi ere, ez dut Bloomen zerrendaren kritika egin nahi, 
 eta bakarrik bere alderdi matematikoarekin geratuko naiz: 1.521 liburu.    
 Horiek dira, Bloomen ustez, mendebaldeko kultura literarioak produzitu     
 dituen ideia, amets eta jakintza-multzoa inorenganatzeko beharrezkoak      
 direnak. Nire ustez oso liburu gutxi dira. Alegia, Bloomen zerrendaren     
 ezaugarririk nabarmenena -apetatsua, partziala, desegokia... edo nahi dena 
 izatea baino- laburra izatea da. Hartaraz gero, eta hau kopuru aski        
 arbitrarioa dela jakinik ere, nekez iruditzen zait onargarri, demagun,     
 10.000 obratik behera kontuan hartzen dituen kanonik. Baina tira.          
                                                                            
 Beraz, kopurua biribilduz, demagun 1.500 liburu euskaratu beharko          
 liratekeela euskarak gutxieneko maila «mendebaldarra» edukitzeko -bai,     
 liburu kanoniko batzuk euskaratuta daude dagoeneko, Kixotea kasu; baina    
 horiek gutxi izanik, ontzat eman dezagun kopurua, nolabaiteko gutxienekoa  
 ezartzen duelakoan-.                                                       
                                                                            
 Orain ikus dezagun itzulpen-politikak uzten dituen datuak; konparaziorako, 
 Literatura Unibertsala bildumari esker 100 liburu euskaratu dira 12        
 urtetan, 1990etik 2002rako tartean, zehatz esanda. Eragiketa erraz bat     
 eginez, ikusiko dugu martxa honetan 180 urte aski liratekeela euskara      
 «aberats eta konplitua» izateko, Axularrek nahi zuen moduan. 2186.         
 urterako, eginda.                                                          
                                                                            
 Ez nuke egon nahi 2186. urtean bildumaren azken alea aurkeztuko duen       
 itzultzailearen larruaren baitan. Inork imajina dezake ordurako            
 literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik, izango ote den? Tira,  
 agian Marten egingo du bere liburuaren aurkezpena. Imajina dezakegu gure   
 itzultzailea, eskafandra eta guzti, esaterako Rayuela euskaratu berri -eta 
 aski dolorez!- besapean duela: «Berrehun urte itxoin behar izan badugu     
 ere, merezi duelakoan nago...». Inori interesatuko al zaio, literaturarik, 
 libururik, euskararik, are mundurik egonik ere? Arkeologia kiratsa dario.  
                                                                            
 Nire gogoeta eta nire galdera da: ez al litzateke zentzuzkoagoa pentsatzen 
 joatea mendebaldeko literaturaren bidezko kultur-transmisioa itzulpen      
 zuzenaren bidetik bakarrik ez, eta bestelako bideetatik ere landu beharko  
 dela? Esaterako, obra baten zatikako, pasartekako itzulpen antologiko      
 batek, obra eta egilea ongi ezagutzen dituen norbaitek edizio kritiko      
 batean bilduak, ez al luke asimilazio hobea, eta batez ere, arinagoa -eta  
 beraz merkeagoa, eta beraz errentagarriagoa, ekonomikoki zein kulturalki-, 
 ahalbidetuko?                                                              
                                                                            
                                                                            
                                                                            
                                                                            
                                                                 Jon Alonso 
                                                                            






                                                                            
                                Sareko Argia                                
          ARGIA. Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria (Gipuzkoa)           
                   Tel: (943) 371545 / Faxa: (943) 373403                   
                                                                            




Karlos del Olmo
karlos_del_olmo a bildua donostia.org
943424286