[itzul] ala/edo

Ost, Ira 24, 10:28:36, CEST 2014

Ikus, Orotarikoak zer dakarren EDO sarreran (beste gauza askoren artean):

*1.* (Conjunción). O. Algunos gramáticos han insistido en restringir el uso
de edo a las oraciones no disyuntivas (Gèze 246, Lf Gram 396); v. tbn.
BeraLzM: "Ala [...], o, conjunción disyuntiva distintiva: zuriya ala
beltza? ¿el blanco o el negro?, es decir, cuál de los dos, no
indiferentemente, sino concretamente; la conjunción disyuntiva edo, en
cambio, es una conjunción de igualdad: zuriya edo beltza, el blanco o el
negro, es decir, lo mismo el uno que el otro" (en Bera no aparece la conj.
ala). Sg. A Morf 716 tbn. Arana Goiri propugna implícitamente la
restricción de su uso: "La conjunción edosólo emplea Arana-Goiri para casos
de igualdad: 1.º al traducir neologismos. Bizitoki edo mundu [...]. 2.º al
presentar sinónimos: almen edo eskubidia". Sin embargo, la tradición de
todos los dialectos desmiente estas limitaciones. Se emplea tanto para
relacionar dos o más posibilidades que se excluyen, como para expresar la
indiferencia o intercambiabilidad de los términos (para el uso en
interrogativas, v.infra). Como afirma Villasante (Eleiz4 26) con otros
términos: "Edo sirve también [al igual que ala] para expresar la idea
disyuntiva, pero sirve asimismo para expresar el sentido de equivalencia y
aun zonas intermedias indiferenciadas".

Juan Garzia Garmendia<juangarzia a bildua gmail.com> igorleak hau idatzi zuen
(2014(e)ko irailak 24 09:47):

> Oraintxe bururatu zait "edo"ren antzeko adibide bat, Arestirena,
> Oskorrik kantatua (eta nik ere maiz sasoi batean):
>
> Baina sua eta ura ezin nahas daitezke;
> irakin EDO amata, ez dago ezer beste.
>
> Alegia, "irakin, edo, bestela, amata". Eta, berdin, "hil, edo, agian,
> bizi".
>
> Juan Garzia Garmendia<juangarzia a bildua gmail.com> igorleak hau idatzi zuen
> (2014(e)ko irailak 24 09:40):
>
> Barka, baina hori ez da hala, eta Euzkitzek darabilena da tradizio garbi
>> sendoa duena.
>>
>> Esapide horren zentzua, ustez, ez da "bata ala bestea" gertatu beharreko
>> zerbait, baizik "bata zein bestea" gertatu berdin egin beharrekoa. Uste dut
>> hor "ala" darabiltenek (Mitxelenaren adibide bat barne, baina ez bestea)
>> bestela ulertzen dutela eta "zuzendu" nahi dutela tradizioak ondo
>> finkaturik zeukana.
>>
>> Nire uste hori ustela izatekotan ere, horrek ez du aldatzen esapidearen
>> forma "hil edo biziko" izatea. Kontuan hartu, bestalde, "ala"k "edo"ren
>> balioa duela hizkera batzuetan.
>>
>> Amurizarena, bidenabar, "Hil ala bizi" da.
>>
>>
>>  HIL EDO (ALA) BIZI (Lar, Dv). A vida o muerte. "A muerte o a vida, il
>> edo bizi, etsi etsian" Lar. "Hil edo bizi sarthu behar dugu hirian,
>> vivre ou mourir, nous devons pénétrer dans la ville, c'est à dire, au grand
>> risque d'être tués" Dv. Tr. Prácticamente todos los ejs. son de hil edo
>> bizi. [Lengo barberu txaarrak] gitxi estudijau, ta gero ill edo bizi,
>> errezeta bat egin. Mg PAb 45. Prestatu ziran, Erromarrai, il edo bizi,
>> arpegi emateko. Lard 540. Bere burua il edo bizi urari erasorik, igaro
>> zan Endaiara. Zab Gabon 96. Nik behar dut aitzina joan hil edo bizi.
>> Prop 1882, 150. Aurrera, suan jarraitu, ill ala bizi / Jaungoikoaren
>> gloriagaitik batalletan. AB AmaE 187. Zer salbaikeria itsusiagorik
>> gizona eta zezena, hil edo bizi, han ar araztea baino. HU Zez 77. Hil
>> edo bizi [...] eman zion [...] sendagailua. HU Aurp 77. Ez ei zan iñor
>> azartuten euren kontra ill edo bizi iokatutera. Ag AL 64 (v. tbn. G
>> 155). Aidian bota zuan / bai ill edo bizi. / Otxoa etzan juan / batere
>> igesi. EusJok II 169 (v. tbn. EusJok 25). Hil edo bizi, aintzina joaitea
>> du beraz, eta [...] badoa aintzina. Barb Sup 173s. Hizketaldi larria,
>> hil ala bizi, bide bila, nahigabez inguraturik. MIH 299.
>>
>> v. tbn. Izt C 504. EE 1884b, 230. Or Eus 397. PArt Ustez 53 (ap. ELok
>> 424). SMitx Aranz 212.
>>
>>  (Con -ko, adnom.). "Il-ala-bizi"-ko azken burrukarako. Ldi IL 106. Ezta
>> gutxi goraberako gauza, il edo biziko baldintza baizik. Vill Jaink 160
>> (v. tbn. 156). Gorde deirazula ill edo biziko sekretu au. Etxba Ibilt
>> 483. Hil edo biziko erabakiak hartu. MIH 225 (v. tbn. 95). Il edo biziko
>> estualdi ontan. Ib. 217.
>>
>> Mikel Haranburu<musdeh a bildua terra.com> igorleak hau idatzi zuen (2014(e)ko
>> irailak 24 01:08):
>>
>>>  Hil ala biziko kontua da, Xabier Amurizak liburuari titulu eman zion
>>> bezala, eta ez hil edo bizikoa, Xabier Euskitzek sarritan dioen bezala.
>>> Hiltzea eta bizitzea ez baitira pareko edo elkarren ondoko. Bada
>>> teorizatzen duena esamoldearen barru-barrukoaz, baina zenbat dira, zazpiren
>>> bat edo? Gehiago direla uste ala?
>>>
>>>
>>>
>>> On ar., 2014.eko iraren 23a 16:28, Mikel Gartzia wrote:
>>>
>>> Ulertu dut Jonek esan nahi duena. Gogoratuko dut, hemendik aurrerako
>>> galderetan ala ala edo aukeratzeko. Nahiz eta ala edo edo jarri zuzen
>>> legokeen!
>>>
>>> <jon-agirre a bildua ej-gv.es> igorleak hau idatzi zuen (2014(e)ko irailak 23
>>> 11:49):
>>>
>>>>   Bigarren lerrokadan esaten duzuna da, hain zuzen zabaltzen ari dena.
>>>> Leku batzuetan hala da, baina tamalez zabaltzen ari da erabilera hori, eta
>>>> bereizteko ahalmena galtzen ari gara: EDO edozertarako eta beti ondo.
>>>> Horixe da gelditu nahi nukeena. Gaur bertan ikusi ditudan kasu bi:
>>>>
>>>>
>>>>
>>>> “Zuhaitza edo arbola?” (
>>>> *http://www.argia.com/argia-astekaria/2421/fruitu-arbolak*
>>>> <http://www.argia.com/argia-astekaria/2421/fruitu-arbolak>). Lehen
>>>> irakurraldian, “bai, bata edo bestea”, esango nuke, “alegia, harria ez eta
>>>> animalia ere ez, zuhaitza edo arbola baizik”, bietako bat edozein, bata
>>>> nahiz bestea.  “Zuhaitza ala arbola?” irakurri banu, hitz bien arteko
>>>> diferentziaz ari dela ulertuko nuke hasi-hasieratik (eta horretaz ari da
>>>> artikulua). Entonazioa ere ezberdina da: |Zuhaitza’ ala arbola,?| eta
>>>> |Zuhaitza edo arbola’?|. Lehen galderari Zuhaitza/Arbola erantzunak
>>>> dagozkio, bigarrenari Bai/Ez erantzunak.
>>>>
>>>>
>>>>
>>>> “KRISIA: errealitatea edo aitzakia?” (ELAk zabaldutako informazio
>>>> orrietan). Lehen irakurraldian… aurreko prozesuaren antzeko zerbait egingo
>>>> nuke, aurrekoa baino ulergaitzagoa, baina ala/edo bereizketaren eskeman
>>>> errealitatea eta aitzakia berdinduta jartzen dituela ulertuko nuke.
>>>> Badakit, ostera, ‘errealitatea ez, aitzakia baizik’ esan nahi duela galdera
>>>> erretoriko horrek. Bereizketaren eskeman “KRISIA: Errealitatea ala
>>>> aitzakia?” izan beharko luke.
>>>>
>>>>
>>>>
>>>> Ez diot txarto dagoenik, bereizteko aukerari eustea interesgarria eta
>>>> baliotsua dela baizik. Ahoz entonazioari esker bereiz ditzakegu, baina
>>>> idatzita ez.
>>>>
>>>>
>>>>
>>>> Jon
>>>>
>>>>
>>>>
>>>
>>>
>>
>
-------------- hurrengo zatia --------------
Erantsitako HTML dokumentu bat ezabatu egin da...
URL: <https://postaria.com/pipermail/itzul/attachments/20140924/c2967780/attachment.html>